Flarden jeugdherinneringen

Het schoolplein van mijn lagere school bestond uit de beslotenheid van een Amsterdamse stadstuin. Volledig betegeld en omheind met een hoge stenen muur. Op de speelplaats was in de hoek een zandbak. Het meest aantrekkelijke van die zandbak vond ik de rand: een smalle stenen rand waarop het heerlijk balanceren was. Ik voelde mij diep in mijn eigen fantasie een heuse koorddanseres, want tja, juf kon wel zeggen dat het een harde, vaste rand was (dus pas op – niet vallen – doet pijn – en alle goedbedoelde adviezen die je als kind toch niet hoort), voor mij stond die rand symbool voor allerlei avonturen. We hebben het hier overigens over de jaren zeventig van de vorige eeuw, voor het geval het op jou allemaal nogal ouderwets en spartaans overkomt. Halverwege mijn lagere schooltijd kwam er een moderne zandbak, van kunststof en met deksels om het zand elke middag af te dekken. Spelen met zand deed ik liever tijdens mijn vakanties op Schiermonnikoog, balanceren op de plastic rand was er niet bij, dus mij is die nieuwe bak de rest van mijn lagere schoolcarrière een doorn in het oog gebleven 🙂

Aan deze periode en de zandbak moest ik vaak denken tijdens het lezen van Moederziel van Krijn Peter Hesselink (Uitgeverij Podium). In deze roman is de hoofdpersoon Jonathan. Aan het begin van het boek is Jonathan onderweg naar een apotheek om een morning afterpil voor zijn vriendin te regelen. Als snel blijkt dat dit een eenmansactie van hem is, op een niet helemaal logisch tijdstip en wat zijn eigen voorkomen betreft, ook niet in een meest dagelijkse outfit. En of dat allemaal nog niet genoeg is om over na te denken, komt hij daar op straat zomaar zijn moeder tegen. Zijn moeder is jaren geleden plotsklaps uit zijn leven verdwenen, dus het is voor hem heel enerverend om haar daar te zien en met haar in contact te komen.

Voor de goede orde: het is bijna niet mogelijk om een leeservaring over dit boek te schrijven zonder iets van de sluier over Jonathan en zijn moeder op te lichten. Dus als je echt niet wilt weten wat Jonathan meemaakt, dan is het verstandig om nu deze blogpost niet verder te lezen. Maar eerlijk gezegd, ook als je het boek zelf leest (en dat moet je echt gaan doen) zul je merken dat ergens halverwege iets begint te knagen. Dus zo verrassend is het niet dat uiteindelijk blijkt dat de oudere mevrouw waarmee Jonathan een gesprek begint, met wie hij koffie drinkt en die hij meeneemt naar het vakantiehuisje waar zijn vriendin én zijn vader verblijven, niet zijn moeder is. Dat kán zij ook niet zijn, maar daar komt Jonathan pas achter als zijn vader, na al die jaren, hem eindelijk vertelt wat er met zijn moeder is gebeurd.

Hesselink gebruikt de techniek waarbij hij voortdurend heen en weer springt van de jonge Jonathan (lagere schooltijd) naar de huidige Jonathan, een jong volwassene die zijn best doet om zijn leven een zinvolle invulling te geven en moet zien om te gaan met alle ups-and-downs die daarbij horen. Vooral de jonge Jonathan zag ik voor mij. Zijn levendige fantasie maakt dat hij zich helemaal gek kan maken, maar eveneens dat hij in staat is om ongemakkelijke situaties te overleven. Ik vond het werkelijk prachtig hoe de schrijver dit heeft weten neer te zetten. De manier waarop Jonathan met zijn nieuwe buurmeisje Fleur omgaat, hoe zij samen redeneren over wat zij meemaken, horen en zien, dat alles maakte dat ik mijzelf weer zag staan op die smalle stenen rand van de zandbak, wiebelend evenwicht houdend en met dromerige ogen een totaal eigen wereld inkijkend. Dat gaf tijdens het lezen een zacht, licht emotioneel en weemoedig gevoel, waarbij ik niet kan ontkennen dat ik dan ook af en toe terugdacht aan mijn eigen inmiddels meer dan 30 jaar geleden overleden moeder. Wat is het toch heerlijk als een schrijver met slechts woorden zoveel beelden en gevoel kan oproepen!

De jong volwassen Jonathan wordt door zijn ontmoeting met zijn “moeder”, zijn onvermogen om met zijn vader te communiceren en de potentiële dreiging dat zijn relatie met Mariëlle op de klippen loopt, gedwongen om over zichzelf en zijn situatie na te denken. Het slot van het boek geeft voldoende aanknopingspunten om voor alle betrokkenen te wensen dat hun levens een positieve wending nemen.

Het thema dat traumatische ervaringen op jeugdige leeftijd een enorme impact kunnen hebben op het latere leven, komt ook duidelijk naar voren in de (jeugd)roman De jongen die demonen zag van Carolyn Jess-Cooke (Uitgeverij Orlando). In deze roman wordt het jongetje Alex zwaar beïnvloed door de aanwezigheid van demonen. Maar dit is geen fantasyroman! Ook bij Alex blijkt dat door een ingrijpende gebeurtenis rondom zijn vader en het ontbreken van duidelijkheid hierover door andere personen rondom Alex, hij een eigen versie maakt van wat er is gebeurd. En bij Alex resulteerde dit er in dat hij een plaatje in zijn hoofd had, dat zich op ongewenste momenten naar voren drong.

Dit geldt ook voor Jonathan. Als jongetje heeft hij meegekregen hoe “lastig” zijn ouders kunnen zijn, tegen hem en tegen elkaar. Zeker zijn moeder heeft haar eigenaardigheden en daardoor lopen de spanningen bij hem thuis steeds verder op. Hoeveel hij daadwerkelijk heeft meegekregen van de fase vlak voor het verdwijnen van zijn moeder, wordt niet volledig uitgewerkt. Net zo min of er herinneringen zijn aan de periode direct na haar “verdwijning”. Juist door dit niet helemaal te beschrijven en te ontleden, laat de schrijver zijn lezers in hun waarde. Wij hebben die informatie namelijk totaal niet nodig om te begrijpen hoe Jonathan zich moet voelen. Het is maar een klein boekje qua omvang, maar oh wat wil ik het bij deze graag aan een ieder aanraden.

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Ik werd in de gelegenheid gesteld om dit boek te lezen doordat Uitgeverij Podium mij een leesexemplaar heeft toegezonden, waarvoor zeker heel veel dank. Wil je weten wat mijn medebloggers van Een perfecte dag voor literatuur over Moederziel schrijven? Volg deze LINK.

Let op: Binnenkort verschijnen mijn blogposts alleen nog maar via http://www.theonlymrsjo.nl

Elke’s lot

Broeierig. Ongemakkelijk. Dat zijn woorden die blijven hangen na het lezen van de roman Muidhond van Inge Schilperoord (Uitgeverij Podium). En je moet maar durven: een verhaal schrijven met een pedofiel als hoofdpersoon. Inge Schiperoord durfde dat gelukkig. Haar achtergrond van forensisch psycholoog zal haar zeker hebben geholpen bij het thema, maar het zijn toch echt haar schrijverskwaliteiten die van dit boek een bijzondere leeservaring maken.

In Muidhond maken we kennis met Jonathan. Jonathan is in principe een volwassen man. Volwassen qua leeftijd, maar niet qua persoonlijke ontwikkeling. Hij heeft enige tijd vastgezeten, maar vooralsnog komt hij op vrije voeten. Waarom hij vastzat, wordt niet met zo veel woorden verteld, maar er komt wel duidelijk naar voren dat het te maken heeft met het contact tussen Jonathan en een (jong) meisje. Hij keert terug naar het huis van zijn oude, ziekelijke moeder om daar zijn leven weer op te pakken en er hard aan te werken dat hij “een beter mens” wordt. Om dat te bereiken heeft hij  een werkboek met opdrachten en maakt hij elke dag een planning om op tijd zo goed mogelijk aan die opdrachten te werken. Jonathan heeft van alle woorden en adviezen van zijn begeleiders niet veel begrepen. Hij heeft wel gevoeld dat het om hem ging, maar de gebruikte termen en technieken bereiken hem niet. Als lezer realiseer je wat een groot gapend gat zich bevindt tussen wat de professionele begeleiders willen bereiken en dat wat op de “patiënt” overkomt en door die persoon begrepen kan worden. Niet alleen voor Jonathan, maar voor deze hulpverlening in het algemeen.

Jonathan en zijn moeder moeten binnenkort verhuizen, omdat hun wijk wordt gesloopt. De meeste buurtbewoners zijn al vertrokken. Op het moment dat Jonathan weer thuiskomt, woont er een moeder met een dochtertje naast hen. Deze moeder is meer af- dan aanwezig en uit alles komt naar voren dat het meisje bijzonder vaak op zich zelf is aangewezen. Het meisje, met de zeer toepasselijke naam Elke, sluit vriendschap met Jonathan en komt langzaam maar zeker steeds meer in zijn persoonlijke omgeving. Het is uitermate intrigerend om mee te maken hoe Jonathan de ontwikkelingen beschouwt, grip probeert te houden op de situatie en desondanks zijn eigen grens steeds verder verlegt. De weersomstandigheden werken ook niet mee: het is een hele warme, broeierige, zomerse periode. Jonathan houdt van vissen. Op één van zijn tochten treft hij een muidhond (dat is een soort zeelt) en die vis gaat mee naar huis om door hem verzorgd te worden. Een prachtige metafoor om de troosteloze, hopeloze situatie van Jonathan zelf weer te geven. Net zo als de vis slechts loom kan rondhangen in het aquarium of doelloos rondjes zwemmen, zo vergaat het Jonathan ook. Hij worstelt met zijn eigen gedachten en gevoelens, maar hij is onvoldoende in staat om zijn eigen omstandigheden te veranderen. Zijn contact met Elke nadert een climax. En het had letterlijk elk meisje kunnen zijn, want het is vanaf het allereerste begin al onvermijdelijk dat Jonathan weer “de fout” in zal gaan. Hoe de climax er precies uitziet, was zeker verrassend. Voor het hoe-wat-waarom moet je toch echt zelf deze roman gaan lezen. Ik kan het je zeker aanbevelen.

Het is een geweldige prestatie van de schrijfster dat zij door de manier waarop zij ons meeneemt in de wereld van Jonathan, er voor zorgt dat ik een lichte sympathie voor hem ging voelen. Je gaat hem enigszins begrijpen, in die zin dat het niet tot een acceptatie van zijn handelen leidt maar wel dat je je realiseert dat hij ondanks al zijn harde werken, eigenlijk niet anders kan dan doen wat hij doet. Een ongemakkelijk besef.

Door die zinderende hitte, de broeierige atmosfeer moest ik opeens denken aan Meisje in het veen, een roman van Koos van Zomeren (Singel Uitgeverijen – Arbeiderspers). Dit boek heb ik jaren geleden in het kader van mijn leesclub-irl gelezen en eerlijk gezegd heb ik er destijds geen plezier aan beleefd. Ik vond het een raar verhaal over een vreemde man (Willem Egge) en een voor mij op dat moment wat ongrijpbaar thema. Verder heb ik weinig actieve herinnering aan het verhaal van Van Zomeren, wat er precies gebeurde (of juist niet gebeurde). Het blijft een bijzonder fenomeen dat er dan toch door het lezen van een ander boek, een herinnering naar boven piept, een herinnering aan een boek dat verder in mijn geheugen is weggezakt. Blijkbaar heeft de schrijver de sfeer dermate goed neergezet, dat ik dat onbewust toch in mijzelf heb opgeslagen en daar nu op teruggrijp. Het is dus zo’n boek waarvan ik nu denk: moet ik het misschien herlezen? Heb ik het destijds niet op de juiste waarde weten te schatten? Maar ja, herlezen of nieuwe boeken lezen, dat blijft een lastige keuze.

Overigens moest ik nog aan een ander boek denken tijdens het lezen van Muidhond. Door de uitgebreide aandacht voor de vis, de pogingen van Jonathan om de leefomgeving voor de vis op orde te houden en de muidhond van goede en voldoende voeding te voorzien, bedacht ik mij dat ik nog een roman in de kast heb staan met de titel Vissen voeren van Fabio Genovesi (AW Bruna – Signatuur). Dit boek heb ik als vooruitleesexemplaar een jaar of 3 geleden gewonnen bij een promotionele actie. Ik was toen nog niet bezig met mijn boekenblog en tot mijn grote schande moet ik bekennen dat ik het boek simpelweg in de kast heb gezet en tot nu toe nog niet de moeite van het lezen heb genomen. Daar komt nu op korte termijn verandering in! En wellicht volgt er dan nog een blogpost over 😉

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Pepe’s biecht

Ik ben opgegroeid in een zogenaamde “nette wijk” in Amsterdam(-Zuid). Wij woonden in een portiekwoning en in het portiek naast ons, op de hoek, woonde op de benedenverdieping een gezin, bestaande uit een vader, een moeder en een zoon. Wij noemden dit gezin “de Portugezen”, omdat Portugal het land van origine voor deze personen was (en zij in die tijd de enige buitenlanders in onze wijk waren). De ouders waren altijd erg aardig tegen mij en ik zwaaide in het voorbijlopen naar of van de lagere school ook uitbundig naar hen. Maar ik weet helemaal niets van hun achtergrond. Ik heb geen idee waarom zij in Nederland woonden in plaats van in Portugal. Meneer werkte bij de Hoogovens, sprak nauwelijks Nederlands, maar dat was ook niet nodig omdat hij daar in een ploegendienst zat met allemaal Portugezen en Spanjaarden. Als kind heb ik er nooit bij stilgestaan waarom al die mensen hier woonden en werkten.

In de roman En nooit was iets gelogen van Ellen Heijmerikx (in een prachtige uitvoering uitgegeven bij Nieuw Amsterdam) maken we kennis met Juanita en Pepe. Een Spaans echtpaar dat al jaren in Nederland woont en hier zijn weg heeft gevonden. Ook voor hen geldt dat hun buren en kennissen misschien geen idee hebben van hun verleden en achtergrond. Bij Juanita en Pepe zelf gaat dat echter nog een stap verder: zij weten ook lang niet alles van elkaars verleden. De roman begint aan het stervensbed van Pepe. In de laatste vier dagen van zijn leven heeft hij de niet te stuiten drang om aan Juanita zijn levensverhaal, met name ook van de periode van zijn kinderjaren en jeugd, te vertellen.

En terwijl Pepe in één laatste grote krachtsinspanning Juanita confronteert met wat hij heeft meegemaakt, maakt dat bij haar ook allerlei herinneringen los. Herinneringen die ver opgeborgen waren en waarvan zij het eigenlijk wel best had gevonden als de herinneringen vergeten zouden blijven. Want van beide personen is hun verleden niet echt comfortabel te noemen. Het geeft ons een beeld van het leven in Spanje onder generalísimo Franco, met alle onderhuidse spanningen en het onderlinge verraad dat voortdurend op de loer lag, maar ook van het alledaagse leven in armoede, zonder sociaal-financieel vangnet. En door dat laatste kon het maar zo gebeuren dat een moeder één van haar kinderen achterlaat in een klooster, zonder op dat moment te kunnen (en willen) geloven dat er in zo’n klooster wantoestanden kunnen plaatsvinden. Kinderen zijn eigenlijk voornamelijk lastig, ze kosten geld voor eten en kleding en geld is iets wat nu juist niet voor handen is. Wat er wel voorhanden is, is een bonte verzameling van mensen (buiten en binnen de familie) die de kleine Pepe bedreigen, mishandelen, opvangen, beschermen en alles wat daar tussen ligt. Pepe zelf is er overigens gedurende een deel van zijn jeugd van overtuigd dat hij in opdracht van de heilige Santiago alle ontberingen zonder klagen moet doorstaan. In een latere fase van zijn leven blijft er weinig van zijn geloof over.

Juanita heeft op haar eigen wijze een bewogen leven. Als dochter van een kunstenaarsechtpaar wordt zij al op jonge leeftijd klaargestoomd om haar bijdrage in het “rondreizend circus” te leveren. Dat het gezelschap voortdurend van de ene plek naar de andere trekt, heeft alles te maken met de omstandigheden in Spanje op dat moment. En door alles waar de jonge Juanita mee in aanraking komt, ontwikkelt zij een eigen overlevingstechniek en maakt zij gebruik van haar fantasie en ultieme wens dat alles goed blijft gaan.

Pepe gaat deel uitmaken van het artistieke theatergezelschap van de ouders van Juanita. Vanaf hun ontmoeting zou je denken dat hun verhaallijnen gelijk oplopen, maar dat is zeker niet altijd het geval. Ook dat blijkt uit zijn verhalen en haar herinneringen. En zeg eens eerlijk: weet jouw partner “alles” van jou? En hoe betrouwbaar vind jij de informatie die jij van jouw partner of andere vrienden en kennissen krijgt over hun levensgeschiedenis? En misschien nog meer confronterend: hoeveel durf jij zelf nog onder ogen te zien van wat je allemaal hebt meegemaakt?

Ellen Heijmerikx heeft een prachtige manier gevonden om de verhalen van Juanita en Pepe vorm te geven. Gedurende het boek volgen we Juanita: steeds komt er een herinnering aan de verhalen van Pepe in het ziekenhuisbed. Deze verhalen worden vanuit het perspectief van Pepe uitgewerkt, maar in afwisselende hoofdstukken lopen daar de herinneringen van Juanita over haar eigen leven (vóór, met en nu na Pepe) dwars doorheen. We zien hoe Juanita omgaat met het overlijden van haar man, met haar verdriet en met haar besluit om Pepe “naar huis” te brengen. Ik zag haar als een wat oudere Spaanse vrouw al helemaal voor mij, terwijl ze wat in en om het huis rondlummelt en op haar totaal eigen wijze invulling geeft aan het afscheid nemen van Pepe en alles wat met hem samenhoort. Zonder dat “wij”, als Nederlandse maatschappij, ook maar enige notie hebben van wat er in haar borrelt en bruist, van wat zij en al die andere Spaanse medelanders met zich meedragen aan herinneringen en levenservaringen. Die onbekendheid, die eenzaamheid ontroerde mij enorm.

Bij Juanita moest ik terugdenken aan Etta. Etta, die op hele hoge leeftijd opeens bedenkt en besluit dat zij één keer in haar leven de zee wil zien. En daarom begint aan een hele lange wandeltocht. Precies, de Etta uit Etta & Otto & Russell & James van de Canadese schrijfster Emma Hooper (uitgegeven bij Podium). En eigenlijk moest ik niet alleen aan háár denken, maar aan alle personen die in die roman een belangrijke positie innemen. Mensen op leeftijd en beladen met een bijzonder verleden. Mensen die het verdienen om op hun eigen manier al die ervaringen een plek te geven. En als het verhaal dat zij daarover vertellen, feitelijk niet helemaal correct is? Als zij dan dromen, draaien, vervormen? Het zijn geen leugens. Zeker niet. Het zijn methodes om te kunnen dealen met het leven als zodanig. En nooit was iets gelogen.

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

En nooit was iets gelogen heb ik gelezen in het kader van de boekenbloggersleesclub Een perfecte dag voor literatuur. Mijn grote dank gaat uit naar de schrijfster voor het schrijven van deze roman en naar de uitgever voor het mij beschikbaar stellen van een leesexemplaar.

Benieuwd naar de mening van mijn medebloggers? Klik HIER.

Pen en zwaard

“Het is maar een boek. Gewoon een boek. Zoals er zo veel zijn.” Dit kan ik als een mantra blijven herhalen, maar geloven ga ik het niet. Want Alleen met de goden van Alex Boogers is niet gewoon een boek. Het is 519 pagina’s lang een beleving, een onderdompeling, een confrontatie met alles wat je misschien zou willen negeren en ontkennen.

Meer dan 500 pagina’s kan afschrikken, maar heus, je merkt er helemaal niets van. Deze roman heeft namelijk precies de lengte en omvang die het nodig heeft. Als lezer worden we meegenomen in het leven van Aaron Bachman, vanaf ongeveer zijn zesjarige tot aan zijn drieëntwintigjarige leeftijd. Met een tegelijk rauwe en soepele schrijfstijl loodst Boogers ons langs en door de ontwikkeling die Aaron meemaakt. Aaron groeit op in een achterstandsbuurt, in een ontwricht gezin. Zowel zijn vader als zijn moeder hebben een harde, gewelddadige manier van praten en handelen. Zijn vader, “Papa Leeuw”, komt in de gevangenis terecht en vanaf dat moment lijkt het allemaal van kwaad tot erger te gaan. De jonge Aaron heeft geen idee wie hij eigenlijk is en wat er van hem in het leven wordt verwacht. Hij leeft zijn leven op straat, op school en “thuis”. Eigenlijk is hij alleen maar gelukkig als hij verdiept zit in de stripboeken van zijn oma en veel later in de boeken die zijn muziekleraar Broere hem aanreikt. De hoofdpersonen in de stripboeken en de schrijvers van die boeken zijn voor hem zijn helden, zijn goden.

Aaron ontdekt dat hij een vechter is, een jager. De woede en de onrust die hij zijn leven lang al in zich voelt, moet hij leren beheersen en functioneel inzetten. Bij deze ontwikkeling wordt hij (soms bijna zijdelings) geholpen door de eigenaar van het plaatselijke dierenasiel, door de muziekleraar, door opa (die weliswaar de meeste tijd afwezig is, maar die wel belangrijke brieven aan hem stuurt met daarbij boeken die voor Aaron van enorme invloed zijn) en door Arturo, kortweg Art. Art is de trainer van de sportschool waar Aaron zich als vechter/kickbokser perfectioneert. Art gelooft heilig in hem en maakt het voor hem mogelijk om met het boksen bezig te zijn. Door de boeken en brieven van opa begrijpt Aaron dat zijn ontwikkeling gericht moet zijn op de twee wegen van “de pen” en “het zwaard”, zoals dat voor een samoerai geldt. Zijn lichaam is zijn zwaard, zijn vlijmscherpe wapen. Zijn pen is hier heel letterlijk, omdat Aaron al van jongs af aan zijn nachtelijke onrust van zich afschrijft door schrift na schrift te vullen met beelden en verhalen. Wát hij schrijft, houdt hij voor iedereen verborgen. Tot het moment dat hij zich realiseert (mede door de voortdurende zachte dwang die Broere op hem uitoefent) dat dat niet dé weg is. Dat is ook het moment dat we afscheid nemen van Aaron, zodat hij zijn eigen leven kan gaan leven met de mensen die hij daarbij nodig heeft.

Dwars door deze ontwikkeling loopt de persoonlijke vraag van Aaron wie zijn vader precies is, maar ook wie zijn moeder eigenlijk is. Zijn moeder scheldt hem de huid vol, slaat hem, spuugt op hem en zegt hem keer op keer dat zijn geboorte haar leven voor eeuwig verwoest heeft. Wat doet dat met hem? Maar ook, wat doet dat met haar? Je hoopt steeds dat zij elkaar leren “verstaan”, maar dat lijkt heel lang een onmogelijkheid. Als er dan uiteindelijk toch een gesprek is tussen moeder en zoon, op een locatie waar Aaron niet anders kan dan luisteren, was dat voor mij wel even een tranentrekker. Het is een keihard leven, voor moeder, vader en zoon. De uitdrukking “als je als dubbeltje geboren wordt, word je nooit een kwartje” komt meer dan eens voorbij. Af en toe voelde ik mij plaatsvervangend beschaamd dat de samenleving zo in elkaar steekt. En toch vind ik het een positief boek. Zeker het einde biedt hoop en perspectief voor Aaron en voor alle jonge mensen die door hem gesymboliseerd worden.

Door die “pen en zwaard”-ontwikkeling voor een krijger/samoerai moest ik terugdenken aan Joe Speedboot van Tommy Wieringa (de Bezige Bij). Deze associatie ligt natuurlijk voor de hand, omdat in het boek van Wieringa het “pen(seel) en zwaard”-thema een belangrijke invloed heeft op het leven van de verteller, Frans. De jonge Frans zit na een dramatisch ongeluk in een rolstoel en heeft bijna al zijn energie nodig om zijn spastische en onwillige lijf enigszins onder controle te houden. Door zijn lichamelijke en psychische toestand leidt hij een leven dat behoorlijk afwijkt van standaard. Zijn maatje Joe neemt hem regelmatig op sleeptouw en samen beleven zij allerlei avonturen, kort gezegd. En ook zij worden ouder en doen levenservaring op. Deze levenservaring wordt ingekleurd door het behoorlijk dwangmatige schrijven van Frans, gevolgd door zijn obsessie om met arm-drukken de wereldtop te bereiken. De troosteloosheid van die tijd en van de omgeving is een overeenkomst met Alleen met de goden, de visie op de toekomst wordt naar mijn mening in beide boeken juist anders behandeld.

Joe Speedboot heb ik nog niet zo lang geleden gelezen. Als jij mij volgt op Goodreads, heb je misschien gemerkt dat ik niet erg positief oordeelde over Joe Speedboot. Het was de eerste roman die ik van Tommy Wieringa las en ik had de lat erg hoog gelegd. Dat is misschien niet helemaal reëel, maar dat is ook het risico van een openbaar imago door televisieprogramma’s, -series en radio-interviews. Wieringa had ik al zó vaak gezien en gehoord, dat ik daarmee een pittig verwachtingspatroon had. Alex Boogers schijnt al een flinke hoeveelheid boeken te hebben geschreven, maar ik had nog nooit iets van hem gelezen en (ja, dat durf ik toe te geven) eigenlijk had ik ook nog niet eerder over hem gehoord. Dat maakte het misschien eenvoudiger om onbevooroordeeld meegevoerd te worden door Boogers. En mij interesseert het zelden  of een boek een autobiografisch karakter heeft. Het gaat mij om de manier waarop een schrijver zijn eigen of zijn verzonnen verhalen aan het papier toevertrouwt. En de manier waarop Boogers dat doet, bevalt mij zeer.

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Mijn medebloggers van Een perfecte dag voor literatuur plaatsten hun artikelen over deze roman op 30 april. Teruglezen kan natuurlijk nog steeds, via deze link. En uiteraard gaat mijn dank uit naar Uitgeverij Podium voor het beschikbaar stellen van een leesexemplaar en naar Cathelijne Esser voor haar moed en overtuiging om dit boek op de lijst te zetten.

Ouder worden

Wat is dat toch verraderlijk. Zo’n dun boekje, een bundeltje gedichten. Maar oh, wat een inhoud! Zo razend knap dat iemand (in dit geval Ingmar Heytze) met een paar woorden niet alleen een beeld weet te schetsen, maar eigenlijk een hele (mentale) film. Prachtig om te ervaren. Poëzie hoort nog steeds niet tot mijn standaard leesvoorraad. Daarom ben ik elke keer weer erg verheugd als ik via de boekenbloggersleesclub Een perfecte dag voor literatuur in de gelegenheid word gesteld om kennis te maken met moderne, Nederlandse poëzie. En stiekem hoop ik natuurlijk dat ik door deze blogpost ook anderen zo ver krijg om eens een gedichtenbundel uit het schap te pakken. In een vorige blogpost over een poëziebundel heb ik beschreven dat het lezen van gedichten een andere aanpak vraagt dan het lezen van een roman. En voor de bundel die vandaag in het spotlicht staat, De man die ophield te bestaan (Uitgeverij Podium), geldt nog eens extra dat de volgorde van de gedichten ook de volgorde van lezen moet zijn.

Heytze beschrijft namelijk via korte gedichten hoe het is om vader te worden. Vanaf het schokeffect van de eerste echo tot en met het moment dat de kleine een eigen plek in de wereld gaat innemen. Zo lieflijk, zo treffend omschreven. Met lieflijk bedoel ik zeker niet zoetsappig. Het is juist bijzonder indrukwekkend hoe de dichter met een redelijk nuchtere blik constateert dat het leven nooit meer hetzelfde zal zijn en dat hij van “man” zich ontwikkelt naar “ouder”. Hij merkt dat aan de veranderingen in huis (bijvoorbeeld in het gedicht Blije doos), maar ook aan zijn eigen gedachten en herinneringen aan zijn eigen vader (Smalfilmjaren).

Ik ben een vrouw (verrassend, hè 🙂 ), dus ik heb geen flauw benul hoe het is om vader te worden. Hoe het is om dit van afstand en toch heel dichtbij te ervaren. Sterker nog, ik weet ook niet wat het is om fysiek moeder te worden. En toch durf ik te zeggen dat ik wel heb ervaren hoe het is om “ouder” te worden. Dat gevoel ontstond toen ik, jaren geleden, mijn lief eindeloos veel malen voor het slapengaan aan zijn kinderen hoorde voorlezen uit een stokoud boekje (1936) Kleine Sjang van E.F. Lattimore (destijds uitgegeven bij Leopold). Dit is een kinderboek waarin het kleine Chinese jongetje Sjang allerlei avonturen meemaakt. Spannend voor de kinderen, vertederend om die spanning op hun gezichtjes te zien voor de volwassenen. In het boekje staan overigens ook prachtig gestileerde tekeningen die tegelijk de verbeelding prikkelen en het verhaal ondersteunen (een soort Nijntje-avant-la-lettre). Zijn kinderen hingen aan zijn lippen en door dat intieme voorleeskringetje begon ik te begrijpen welk intens, allesoverheersend en eeuwigdurend gevoel een ouder voor zijn kind voelt. En natuurlijk horen bij opgroeien en opvoeden talloze ups-and-downs, maar dat gevoel is gelukkig onuitroeibaar.

En door dat eindeloos herhalen van dezelfde verhalen moest ik ook vaak denken aan een boekje dat uit de nalatenschap van mijn moeder in mijn boekenkast is terecht gekomen. Dat is het boekje Van schuitje varen tot Van Schendel, geschreven door Annie M.G. Schmidt en uitgegeven door “De vereeniging ter bevordering van de belangen des boekhandels” ergens begin jaren ’50. Hierin beschrijft zij op haar geheel eigen wijze hoe ouders hun kinderen kunnen aanzetten tot lezen. Dat begint al met de prentenboeken voor de allerkleinsten. Het voorlezen neemt in haar adviezen een prominente rol in, waarbij de herhaling voor kinderen heel belangrijk blijkt te zijn. Steeds weer de bevestiging dat het verhaal gaat zoals het gaat, ook al word je daar als vader of moeder misschien wel eens doodop van. Annie M.G. Schmidt heeft zeker ook begrip voor moeders die niet eeuwig tijd hebben om zich te bemoeien met het leeswerk van hun kinderen. Zij geeft voor elke levensfase tot adolescent zeer enthousiasmerende tips. Mocht je dit boekje ergens kunnen bemachtigen, dan raad ik je aan dit eens te lezen. En de manier waarop zij schrijft, lijkt toch ook wel een beetje op poëzie.

Over het thema van ouder worden, over welke veranderingen dat feitelijk met zich meebrengt maar met name ook wat er intern onomkeerbaar gebeurt, over zo’n thema kan natuurlijk met gemak een hele roman worden gevuld waarin de feitelijke en emotionele fases uitgewerkt worden. Maar Heytze bewijst in De man die ophield te bestaan dat de romanvorm totaal niet nodig is. Door een speciale woordkeuze, een juiste volgorde van woorden en zinnen schildert hij het hele verhaal voor onze ogen. Bij sommige gedichten heb ik zelfs een beetje zitten gniffelen. Dat mij dat verbaasde, zegt misschien meer over mij dan over deze gedichten. Deze bundel heeft mij geholpen om te beseffen dat poëzie niet per definitie zwaar en moeilijk is. Deze bundel is echt een aanrader!

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Zelfs zonder dat ik het uitdrukkelijk benoem, vermoed ik dat Uitgeverij Podium begrijpt dat ik blij ben dat ik de gedichtenbundel mocht lezen. Maar mocht er nog enige twijfel zijn: hartelijk dank!

Ik ben zelf erg nieuwsgierig naar wat mijn medebloggers over de bundel schrijven. Ben jij dat ook? Via deze link kom je op de algemene pagina bij Not Just Any Book over deze gedichtenbundel. Op die pagina verschijnen vandaag (30 januari 2015) de linkjes naar de individuele blogartikelen.

Blijven ademhalen

Wat is dat toch? Waarom is het ene boek “wel aardig” maar niet bijzonder en het andere boek een juweeltje? En waarom is  zo moeilijk om over een mooi boek te bloggen? Dat zijn zo de vragen die mij al een paar dagen bezighouden. Ik doe altijd graag mee binnen de boekenbloggersleesclub Een perfecte dag voor literatuur, maar vaak komt het qua lezen toch op de laatste momenten aan en schrijf ik op het nippertje een blogpost voor de afgesproken dag. Deze keer heb ik het boek al dagen geleden uitgelezen, maar toch wilde de inspiratie voor deze blogpost niet komen. Of moet ik maar gewoon eerlijk zijn en bekennen dat ik mij, als ervaren en kritische lezer, bijna schaam dat ik alleen maar positieve dingen te zeggen heb over de roman van deze keer? Want dat is namelijk het geval: ik heb van begin tot eind genoten van  Etta & Otto & Russell & James van de Canadese schrijfster Emma Hooper (Uitgeverij Podium).

Het verhaal is in hoofdlijnen simpel verteld: Etta, een vrouw op leeftijd, besluit op een gegeven moment dat zij het water wil zien en gaat op pad voor een wandeling van ….. ruim 3.000 km. Het lieve briefje dat zij voor haar echtgenoot, Otto, achterlaat, verklapt al wel dat Etta enigszins de grip op de werkelijkheid begint te verliezen. Otto blijft thuis op haar wachten en strijdt zijn eigen strijd. Goede vriend Russell kan niet zo’n afwachtende houding aannemen en reist Etta achterna. En dan is er nog James, de meest waardevolle en betrouwbare metgezel die je Etta maar kan wensen.

In het boek komen de levens van Etta, Otto en Russell heel mooi naar voren, het ene voorval wat meer gedetailleerd uitgewerkt dan het andere. Zij hebben allemaal erg veel meegemaakt en dat maakt dat ieder van hen op eigen wijze dat leven moet verwerken. Elk hoofdstuk in deze roman heeft een gelijke opbouw: het begint in het heden en vervolgens komen onderdelen van het verleden aan bod, waarbij in elk volgend hoofdstuk het verleden dichter bij het heden ligt. Deze techniek geeft een heel bijzondere sfeer aan het geheel. De schrijfster heeft op prachtige wijze de woorden gevonden om deze mensen en hun verhaal neer te zetten. Nergens blijkt een spoor van ergernis, miskenning of verwijt. Ieder probeert het leven te nemen zoals het zich openbaart. En daarbij hanteren zij allemaal de uitspraak van Etta (in een quote uit de losse pols): gewoon blijven ademhalen, dan kom je elke keer weer verder en gaat het leven door. Hun levenswegen vermengen zich al op jonge leeftijd. De vriendschappen die dan ontstaan, blijven hun hele leven lang in stand, ondanks ieders eigen ervaringen.

Deze roman kwam voor mij precies op het juiste moment. Het was heerlijk om ondergedompeld te worden in de integere, liefdevolle, respectvolle wereld van Etta & Otto & Russell & James. Ik ben echt van alle vier gaan houden. Van Etta, een zeer krachtige vrouw die alle moeilijkheden ogenschijnlijk het hoofd weet te bieden. Nu zij in de eindfase van haar leven komt, wordt het voor haar steeds lastiger om alle ervaringen nog uit elkaar te houden. Van Otto, die in oorlogstijd een behoorlijke psychische dreun heeft gekregen en daar nu, op latere leeftijd, op geheel eigen manier mee omgaat. Van Russell, de trouwe vriend die altijd in de buurt is maar toch op gepaste afstand. Hij heeft moeten leren om te gaan met zijn opgelopen fysieke handicap. En van James, James verdient in mijn ogen een standbeeld als symbool voor dit hele boek. En begrijp mij niet verkeerd: het is zeker geen simpel, feel-good boekje. Het gaat om echte levens met alle ups and downs.

Emma Hooper blinkt wat mij betreft in deze roman uit in de sfeeromschrijvingen, de combinatie van details en meer afstand, van veel verhandelingen in korte tijd en de moeiteloze overbrugging van langere periodes. En haar spel met de chronologie kwam op mij heel kundig over. Het bracht mij qua sfeer en gevoel terug bij één van mijn favoriete boeken, dat in de aankomende decembermaand weer binnen handbereik moet liggen: Het Mysterie van de Noorse schrijver Jostein Gaarder. Mijn áller-, állereerste schuchtere poging tot het schrijven van een blogpost hield een aansporing in om dit boek  te lezen. Gaarder is ook de schrijver van de bekende roman De wereld van Sofie (Uitgeverij Houtekiet). In beide boeken is er sprake van twee bijna synchroon lopende verhaallijnen die op ingenieuze wijze raakvlakken met elkaar hebben. Dat geeft een extra dimensie aan het verhaal. Dat zie je ook vaak terug in de spannende, enigszins mysterieuze jeugdboeken van Tonke Dragt.

Ik hou er van. Maar dat was inmiddels waarschijnlijk wel duidelijk 🙂

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Misschien zijn mijn medebloggers wel kritisch over deze roman. Via deze link kun je dat controleren. En mijn dank gaat uiteraard weer uit naar Uitgeverij Podium voor het beschikbaar stellen van een leesexemplaar.