Gevangen

Als ik een boek lees waarvan ik vooraf weet dat ik daarover een leeservaring ga schrijven, probeer ik mij zo veel mogelijk af te sluiten voor eerder verschijnende recensies. Dat is mijn manier om zo onbevooroordeeld en zo eerlijk mogelijk mijn eigen mening over een boek te geven. Maar ohhhh wat ben ik dit keer nieuwsgierig naar berichten over Hollands Siberië van Mariët Meester (Arbeiderspers)! En dan natuurlijk met name naar wat mijn clubgenoten van de boekenbloggersleesclub Een perfecte dag voor literatuur over deze roman in hun eigen blogpost naar voren halen. Want voor mijn eigen blogpost vind ik dat namelijk deze keer best lastig. Er zitten zoveel elementen in de roman, dat een centraal thema moeilijk aan te geven is. Natuurlijk gaat het over Veenhuizen, natuurlijk gaat het over pastoor Pex, natuurlijk gaat het ook over de Tweede Wereldoorlog, natuurlijk gaat het over de verhouding tussen de pastoor en zijn huishoudster. Dat is allemaal al duidelijk als je de achterflap van het boek leest of de informatie op de website van de schrijfster. Maar is er een rode draad, een verbinding tussen al die losse elementen te vinden? Eerlijk gezegd: ik weet het nog niet.

Het zou kunnen zijn dat elke lezer weer iets anders uit deze roman opmerkt, afhankelijk van eigen ervaring en achtergrond. Ben je geïnteresseerd in historische feiten, dan is alle informatie over het functioneren binnen het dorp Veenhuizen interessant. Ben je geïnteresseerd in verzetsdaden in de Tweede Wereldoorlog? Dan zul je vast de activiteiten van de pastoor en zijn huishoudster Martine Landman waarderen. Heb je een religieuze achtergrond of opvoeding, tja dan staat dit boek vol met (aanzetten tot) overpeinzingen over het (katholieke) geloof, het celibaat, (homo)seksualiteit, de rol van de katholieke kerk en de Paus in de oorlogsjaren en daarna.

Zelf heb ik meegeleefd met de veranderingen die de pastoor doormaakt ten aanzien van zijn ideeën over hoe hij zich zou moeten gedragen en hoe hij een plek probeert te vinden voor zijn geloof. Hij voelt de verantwoordelijkheid zwaar op zijn schouders rusten. Hij heeft immers stilzwijgend de wens van zijn ouders ingevuld dat hij, hun tweede zoon (de oudste zoon is heel jong overleden), zijn carrière begon op het seminarie. Helaas worden de veranderingen wel beschreven, maar maken we steeds grote sprongen in hoe hij er inmiddels tegenaan kijkt. Ik had dat graag wat meer uitgewerkt gezien. Verder heb ik mij geërgerd aan de bij tijd en wijle laconieke houding van de pastoor. Sommige zaken “overkomen” hem simpelweg (in zijn beleving), zonder dat hij daar zelf erg veel invloed op heeft of leiding aan geeft. Bijzonder vond ik het om te lezen hoe ook na de oorlog de jodenhaat in Veenhuizen nog heel normaal werd gevonden.

Een aantal jaren geleden heb ik voor mijn leesclub-in-real-life Het Pauperparadijs van Suzanna Jansen gelezen. In deze roman beschrijft de schrijfster haar (waargebeurde) familiegeschiedenis. In deze geschiedenis wordt een belangrijk deel ingevuld door meerdere verblijven van familieleden in het straf- en heropvoedingsgesticht Veenhuizen. Waargebeurde familiegeschiedenissen zijn niet helemaal “mijn ding”, ik hoef niet zo nodig te weten welke ellende, armoede en overige rampspoed een familie heeft doorstaan. Maar het historische aspect van deze verhalen geeft uiteindelijk toch de doorslag om af en toe zo’n boek te lezen. Door Het Pauperparadijs heb ik een goede, redelijk gedetailleerde indruk gekregen van het reilen en zeilen in Veenhuizen. De onderlinge (on)saamhorigheid, de apathie van “de verpleegden” (zoals de gevangenen eufemistisch worden genoemd), de strakke regels en interne hiërarchie en bovenal de angst voor de buitenwereld (in de zin van weer zelf verantwoordelijk worden voor heden en toekomst) kwamen duidelijk naar voren.

Zeker door de uitgebreide epiloog in Hollands Siberië kreeg ik het even benauwd: het zal toch niet zo zijn dat het ook hier om een geromantiseerde vorm van een waargebeurde geschiedenis gaat? Dan gaat mijn hiervoor omschreven kritiek niet meer op 🙂 Wat ik er uit begrijp heeft de schrijfster (overigens zelf uit de streek afkomstig) uitgebreid onderzoek gedaan naar de werkelijke feiten rondom Veenhuizen, maar is het verhaal van de pastoor en de huishoudster aan haar fantasie ontsproten. De manier waarop zij dat heeft verwoord, verdient een pluim. Het boek leest goed weg en ondanks (of wellicht dankzij) de veelheid aan details is het een overzichtelijk geheel met een sfeer die goed past bij de omschreven periode.

Eigenlijk zijn mijn leeservaringen met Het Pauperparadijs en Hollands Siberië precies tegenovergesteld: waar het verhaal van de familie van Suzanna Jansen mij niet echt kon boeien, was de informatie over Veenhuizen juist weer verhelderend en interessant. En in Hollands Siberië is Veenhuizen weliswaar gebruikt als decor, maar ook niet meer dan dat. Het geeft aan dat het leven van pastoor Pex zich in een eigen vacuüm afspeelt, afgesneden van de rest van Nederland en de wereld. Het persoonlijke verhaal van Peter(tje) Pex maakt dit boek waardevol. En dat is dan zo maar weer het bewijs dat het voor je eigen zelfontplooiing en persoonlijke ontwikkeling goed is om regelmatig boeken “buiten jouw eigen comfort-zone” te lezen!

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Als jij, net als ik, nieuwsgierig bent naar wat mijn medebloggers over Hollands Siberië schrijven, kik dan HIER.

Mijn hartelijke dank gaat dit keer weer uit naar Cathelijne van Not Just Any Book en de Arbeiderspers voor het beschikbaar stellen van een leesexemplaar.

Beginnen en afmaken

Toen onze kinderen nog klein waren, ging tijdens lange autoritten steevast een stapel cd’s mee met heerlijke meezingliedjes. Eén van onze favorieten is Het treintje naar dromenland, gezongen door Léonie Sazias met haar mooie, hese stem. Het eerste couplet:

Er gaat een treintje naar dromenland, achter het stuur zit een olifant
Ga maar lekker slapen dan mag je zomaar mee
Tsjoeke tsjoeke chocolade naar de limonadezee
Vlak voordat je morgen wakker wordt, ga je vliegensvlug
Naar je eigen fijne plekkie in je bedje terug

Naar je eigen fijne plekkie in je bedje terug. Dat zou Woelie ook wel willen. Maar zijn treintje gaat niet door dromenland, maar door de harde werkelijkheid van een opgroeiende puber. Woelie is de “ik” uit Joe & ik, een recent bij Lemniscaat verschenen Young Adultroman, geschreven door Mireille Geus.

Het boek ziet er uit als de buitenkant van een dvd. En dat is natuurlijk niet zomaar. Woelie is namelijk verslingerd aan de dvd’s van Rail Away. Dit is een programmaserie over treinreizen door de hele wereld. De dvd-box heeft Woelie gekregen van zijn gekke moeder. Zijn letterlijk gekke moeder, want zij is niet in staat zelfstandig haar leven te leiden. Daarom verblijft zij in een kliniek, waar Woelie haar met een zekere regelmaat opzoekt. De vader van Woelie, Joe, heeft het door alle toestanden ook niet makkelijk, de mannen blinken niet uit in communicatie en het huishouden verwordt dan ook al snel tot een echt “mannenhuishouden”: wassen doe je pas als echt alles zo vaak gedragen is, dat je er niet meer onderuit komt, schoonmaken is een woord dat maar één keer in de zoveel tijd voorbijkomt, etc.

De relatie tussen vader en zoon is een belangrijke verhaalslijn in deze roman. Joe krijgt namelijk te horen dat hij niet lang meer te leven heeft. Het hoe en waarom wil hij niet weten, het enige wat voor hem nog telt is zijn zoon voor te bereiden op de rest van zijn leven. En dat valt niet mee. Want er is niet alleen iets mis met pa, ook zoon heeft zo zijn problemen. De uitdrukkelijke wens van pa om met zoon een aantal treinreizen te maken, zoals de reizen op de dvd’s, is dan ook makkelijker geuit dan daadwerkelijk uitgevoerd.

Toch zetten vader en zoon door en proberen zij elkaar tot wederzijdse steun te zijn. Uit de gehandicapte conversaties tussen de mannen kunnen we opmaken dat zij allebei voelen dat zij een opdracht hebben uit te voeren: iets afmaken. Het is namelijk helemaal niet moeilijk om ergens mee te beginnen, maar iets afmaken is van een heel andere orde. De schrijfster heeft dit thema van beginnen en afmaken op twee niveaus in dit boek verwerkt. Het is duidelijk een element in het leven van Joe, die de reizen ondanks zijn achteruithollende gezondheid per sé wil afmaken (als een soort generale repetitie), maar het is ook terug te vinden in de opbouw van het boek. Woe(lie) begint elk hoofdstuk opnieuw in zijn speciaal daartoe aangeschaft notitieboekje met het vertellen van zijn ervaringen in die bijzondere, emotionele periode.

Ik vind dat de schrijfster er goed in geslaagd is de sfeer tussen vader en zoon te beschrijven. Hun manier van doen is herkenbaar, af en toe vol humor maar vaak ook diep ontroerend. Ik moest wel aan de schrijfstijl wennen. Zeker de eerste hoofdstukken had ik het gevoel een houterige vertaling te lezen in plaats van een naar oorsprong al Nederlands verhaal. Maar eenmaal begonnen, wilde ik het lezen wel afmaken 🙂 Gelukkig maar dat ik heb doorgezet, want deze roman is zeker het lezen waard. En nu, een paar weken nadat ik het boek heb gelezen, blijkt dat het verhaal meer met mij heeft gedaan dan ik vlak na het lezen vermoedde.

Overigens is het vandaag, 20 september 2014, precies 175 jaar geleden dat de eerste trein in Nederland reed. De rit ging van Amsterdam naar Haarlem. Meer informatie is te vinden via de website van Rail Away.

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Mijn dank gaat uit naar Lemniscaat, want van deze uitgeverij mocht ik een leesexemplaar ontvangen.

Hier en nu

“Ze leidt een leven dat exemplarisch lijkt voor deze tijd, waarin een grote keuzevrijheid, WhatsApp en Facebook het leven veraangenamen, maar ook ingewikkeld maken.” “Ze beleeft losbandige avonden met haar vrienden, doet haar best een goede moeder te zijn, houdt haar relatie onder de loep en heeft een geheime Facebook-affaire.”

Hmpf ….. Gaat het bij hoofdpersoon Mascha/Masje weer om zo’n eigentijds “Nieuwe buren”-typetje? Of zo’n vage, overal-net-niet-bijhorende Yvonne de Graaf uit De Hartsvriendin van Heleen van Royen? Had ik dit keer langer moeten nadenken voordat ik zei weer mee te doen met deze ronde van de boekenbloggersleesclub Een perfecte dag voor literatuur? Misschien wel. Of misschien wel niet. De recente roman van Jannah Loontjens (Ambo Anthos) met de titel Misschien wel niet is namelijk totaal anders dan ik van te voren verwachtte. En dat is heel positief.

Het verhaal behelst in principe maar vier dagen in het leven van Mascha, maar het zijn wel heel bewogen dagen met allerlei ontwikkelingen. Thema’s als weggevluchte moeders, moeizame ouder-kindrelaties, overspelige partners, onduidelijke online-verhoudingen en ingewikkelde vriendschappen, overlijden, alles komt in sneltreinvaart voorbij. En toch is het zeer zeker geen gejaagd boek en ook geen negatief, deprimerend verhaal.

Jannah Loontjens heeft een mooie balans gevonden tussen het aanstippen en uitdiepen van een aantal onderwerpen die echt bij de huidige tijd horen aan de ene kant en aan de andere kant het laten voortgaan en voortduren van ieders leven. Een duidelijke lijn vormt het keuzedilemma: misschien moet ik dit doen  ….. of ….. misschien wel niet. Misschien moet ik mij zus of zo voelen ….. of ….. misschien wel niet. De interne strijd van Mascha gaat onder meer over de vraag welke invloed het weggaan van haar moeder op haar leven heeft. Kan (en wil) zij zelf wel moeder zijn? En hoe ga je dan om met opgroeiende kereltjes, met ieder zijn eigen nukken en (vertederend) gedrag. Welke plaats neemt haar vader nog in haar leven in. Hoeveel toekomst zit er in haar relatie met Tom? Allemaal vragen waarvan je als lezer ook meteen weet dat dit geen simpel te beantwoorden vragen zijn. En voor alle vragen geldt dat het uiteindelijk uitdraait op keuzes maken. Heel herkenbaar, maar daardoor niet minder moeilijk. Het opvallende vond ik dat ik als lezer mij niet liet leiden door een nieuwsgierigheid naar de uiteindelijke keuzes van de hoofdpersoon of de andere in het boek naar voren komende personen. Dat is niet waar het hier om draait. Het is eerder een bewustwording van processen en de impact van wel of niet knopen doorhakken.

Wat ik echt de moeite waard vind, is de lezing die vriend/echtgenoot Tom houdt. Daaraan kun je duidelijk merken dat de schrijfster zelf filosofe is. Tom haalt het beeld van moderne openbare gelegenheden aan, waarbij vrienden zich met elkaar verzamelen en vervolgens via smartphone of tablet in contact zijn met niet-fysiek aanwezige andere vrienden. We zijn wel hier, maar zijn we er ook nu? Zijn wij eigenlijk niet in gedachten ergens anders en met iets of iemand anders bezig?

De sfeer van deze roman deed mij enigszins denken aan de roman Blindgangers van Joke J. Hermsen (Arbeiderspers), die ik in 2012 heb gelezen. In deze roman draait het om een oude vriendenclub die met elkaar een reünie houdt op een afgelegen plek. Ook tussen deze vrienden, net zoals tussen de vrienden van Mascha, vinden verhitte discussies plaats over het leven, menselijke verhoudingen, persoonlijke ontplooiing en alles wat je daar nog meer bij kunt betrekken. In Blindgangers was echter de uitwerking van de thematiek naar mijn mening nog heftiger en gedeeltelijk desastreus. Voor Mascha en haar vrienden heb ik toch nog steeds het positieve gevoel dat zij met alle ups-and-downs van het hedendaagse leven, hun weg wel zullen vinden.

Keuzes maken is voor velen lastig. Ik kan jou op één punt helpen met een beslissing nemen: je hoeft namelijk niet te twijfelen of je deze roman misschien wel of misschien wel niet gaat lezen. Gewoon doen 🙂

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Deze blogpost is mijn eerste bijdrage in het nieuwe seizoen van Een perfecte dag voor literatuur. Via deze link kun je lezen wat de andere bloggers van Misschien wel niet vinden. Mijn dank gaat uiteraard naar Ambo Anthos en Cathelijne Esser voor het beschikbaar stellen van een leesexemplaar.

 

“Foutje …… bedankt!”

Oeps. Iets té enthousiast heb ik eerder vandaag op de knop Publiceren geklikt voor mijn blogpost Hier en nu, in plaats van Opslaan als concept. De blogpost was nog helemaal niet af!

Voor een ieder die in verbijstering naar zijn/haar scherm heeft gestaard, omdat de link naar mijn blogpost aangeeft dat het artikel niet wordt gevonden:

En uiteraard komt er vandaag wel een complete blogpost online onder de titel Hier en nu.

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

De langzaam naderende onweersbui

Onweer. Ik associeer dat met broeierige warmte,  een zich in de lucht opbouwende spanning, gevolgd door een schitterende lichtshow, bulderend gedonder en dan de verlossende neerslag. Het komt en het gaat, in Nederland meestal in een rap tempo. Het is voorbij voordat je het goed en wel in de gaten hebt. Daarom was ik erg nieuwsgierig naar de inhoud van de roman Het onweer van de Argentijnse schrijfster Selva Almada (deze maand in een prachtige vertaling uitgegeven bij Meulenhoff). Zou zij er in geslaagd zijn om dit spektakel te laten terugkomen in de sfeer en het verhaal?

Op die vraag moet elke lezer natuurlijk zelf antwoord geven 🙂 , maar ik hink nog een beetje op twee gedachten.

Deze roman is heel erg filmisch geschreven. Vanaf de allereerste pagina tot aan de laatste woorden zie je voor jouw ogen precies wat er gebeurt. De boekomslag is prachtig gekozen: een boom die door de bizarre weersomstandigheden in Argentinië een eigen vorm heeft moeten vinden. De teistering door de lokale weersomstandigheden en de invloed op het landschap is overal in het boek uitdrukkelijk aanwezig. Selva Almada weet dat heel pakkend onder woorden te brengen, net zo als de sfeer, de omgeving, de personages. Echt schitterend vind ik het hoofdstuk waarin via de hond Bayo wordt aangegeven en omschreven hoe het naderende onweer wordt opgemerkt.

Minder tevreden ben ik met de titel van deze roman. “Het onweer” klinkt mij te statisch in de oren, terwijl juist het voorbijrazen van zo’n bui en de wervelingen in de (atmo)sfeer naar mijn mening zo van belang zijn. De oorspronkelijke titel (El viento que arrasa) heeft meer beweging in zich. Het is ook zeer zeker niet zo dat het onweer al in de eerste hoofdstukken losbarst! Eerst is er de opbouw van de spanning in de sfeer, in de verhoudingen tussen de personages, met de bijna tastbare dreiging van het naderende onheil. Het relatief korte verhaal voelt als een scene uit een langere film. Je bent onmiddellijk nieuwsgierig naar de levens van de vier personen: dominee Pearson, zijn dochter Leni/Elena, garagist Gringo Brauer en zijn loopjongen Tapioca.

Hoewel het onweer als natuurverschijnsel eigenlijk een ondergeschikte plaats in het boek inneemt, kun je in figuurlijke zin wel constateren dat in de levens van de hoofdpersonen een onweer woedt. Bestaande posities en verhoudingen veranderen door de onverwachte omstandigheden dat Leni, de dominee, de Gringo en Tapioca door een probleem aan de auto van de dominee en daarna het voorbijrazende onweer, tot elkaars gezelschap veroordeeld zijn.

Voor een deel krijgen we een inkijkje in het verleden van de personages, maar hoe de toekomst er uit gaat zien blijft verborgen. Aan de ene kant is dat een aantrekkelijk aspect van het boek (door veel aan de verbeelding van de lezer over te laten), aan de andere kant voelde ik mij een beetje teleurgesteld dat het boek uit was op het moment dat ik juist wilde weten hoe het met iedereen verder zou gaan. Ik zou graag doorschakelen naar de volgende scene in de film.

Treffend beschreven vind ik hoe Leni in dezelfde persoon zowel haar vader als de dominee ziet. Daarbij is duidelijk dat zij als 16-jarige dochter kritiek heeft op haar vader en de wijze waarop hij haar meesleurt in zijn leven, terwijl zij tegelijkertijd uitermate onder de indruk is van de uitstraling en invloed van haar vader als dominee. Bijna als vanzelf ondersteunt zij de dominee in zijn zendingsdrift. Dit laatste deed mij terugdenken aan de 10-jarige Judith, het jonge hoofdpersoontje uit de originele en ontroerende roman Het land van melk en honing van Grace McCleen (Atlas Contact, 2011). Ook zij leeft in een door religie gedomineerde wereld, waarin zij op geheel eigen wijze haar weg probeert te vinden. Zij heeft zowel een diepgelovige kijk op de wereld alsook een heleboel vragen over het hoe en waarom.

Beide boeken blinken voor mij uit door die dualiteit op meerdere fronten. In het verhaal van Judith zit meer “verhaal” dan in Het onweer, maar dit laatste boek prikkelt nog weer meer de verbeelding. Kortom (je voelt het al aankomen): een leesadvies voor beide boeken!

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Het onweer heb ik als ongecorrigeerd leesexemplaar mogen lezen van uitgeverij Meulenhoff, waarvoor mijn hartelijke dank.