Kinderen zijn hinderen

Toen ik op de lagere school zat, moesten wij eens een gedicht maken met als uitgangspunt de beroemde regel “Kinderen zijn hinderen”. Mijn rijmelarij haalde de schoolkrant omdat ik de rode streep van de juf door mijn gedicht, op overtuigende wijze wist om te bouwen naar een “krul met een stempel” door mijn uitleg dat Bover toch echt een héél gebruikelijke jongensnaam was. In werkelijkheid kon ik geen eind aan het gedicht maken, dus koos ik uiteindelijk voor “Toen was het over. Dag Bover!” 🙂 Pas veel later leerde ik dat de beginregel afkomstig is van de beroemde Nederlandse dichter Jacob Cats. De uitspraak wordt een aantal keren gebezigd door een andere Jakob, namelijk de Jakob uit de roman De val van Jakob Duikelman van Anne-Marieke Samson (Arbeiderspers).

En deze Jakob is mij er een. Hij werkt als buitengewoon opsporingsambtenaar, afdeling Oorlogsmisdaden, bij het Openbaar Ministerie, waar hij een niet bijster drukke betrekking aan heeft. Aan het begin van de roman, die ik overigens heb gelezen in het kader van de boekenbloggersleesclub Een perfecte dag voor literatuur, blijkt hij ongeneeslijk ziek te zijn. Met deze melding gaat hij echter op een heel bijzondere wijze om. Hij besluit namelijk niemand, maar dan ook echt niemand, over zijn ziekte en naderend einde te vertellen. Hij liegt tegen zijn Thaise vrouw Mai om zijn afwezigheid in verband met doktersbezoek, operatie en bestralingen te verbloemen. Hij vertelt haar dat hij tijd doorbrengt met zijn goede vriend Sander of dat hij voor zijn werk naar een congres in het buitenland moet. En eigenlijk liegt en bedriegt hij zijn hele leven bij elkaar. Daardoor moest ik terugdenken aan een boek, waarover mijn moeder enthousiasmerend kon vertellen (en ja, inderdaad, dit keer associeer ik met een boek dat ik zelf NIET gelezen heb). Het betreft de roman Jakob, de leugenaar van Jurek Becker. Deze roman heeft als decor het Polen in de Tweede Wereldoorlog. In een (fictief) getto verzint de Jood Jakob dat hij op de radio heeft gehoord dat het bevrijdingsleger zo goed als voor de deur staat. Er ís helemaal geen radio, maar deze boodschap geeft aan de bewoners weer zo veel hoop en doorzettingsvermogen, dat Jakob eigenlijk niet anders kan doen dan blijven liegen. Al jaren ben ik op zoek naar een exemplaar van deze roman (oorspronkelijk uitgegeven in 1969), maar ik heb tot nu toe geen Nederlandse versie kunnen vinden. Bij nader inzien vermoed ik dat mijn moeder destijds de Duitse uitgave heeft gelezen. (Ik kan dat helaas niet meer aan haar vragen, aangezien zij in 1982 is overleden).

Terug naar Jakob Duikelman, met nog even een zijsprongetje. Want ik moest een tweede maal aan mijn moeder denken, door de naam Duikelman. Als geboren en getogen Amsterdammer en opgegroeid in een gezin waarin de keuken een belangrijke plaats innam, ging ik vroeger regelmatig met mijn moeder mee naar de firma Duikelman in onze hoofdstad, om mij daar te vergapen aan prachtige, praktische en onbekende keukenapparatuur en -benodigdheden. Deze zaak bestaat gelukkig nog steeds, dus mocht je in Amsterdam wonen of er binnenkort een keer zijn, dan adviseer ik jou eens een bezoekje aan Duikelman te brengen.

Misschien moet ik hier eerlijkheidshalve bekennen dat ik al deze anekdotes en zijsprongetjes bewust maak en daarmee al aardig deze blogpost weet te vullen. Wellicht dat ik namelijk op die manier probeer te verhullen dat ik niet goed weet wat ik met Jakob Duikelman, zijn vrouw Mai, zijn dochter Disi, de Nigeriaanse schoonmaker Be Free, vriend Sander en nog wat personen uit deze roman aan moet. Het verhaal “jeukt”, zowel tijdens het lezen als daarna.

Het boek is zodanig opgebouwd dat niet alleen Jakob, maar ook zijn vrouw en zijn dochter aan het woord komen. Dat maakt dat je over dezelfde situatie meerdere gezichtspunten te weten komt, hetgeen (deels) verhelderend werkt. Het maakt echter ook dat er een zekere afstand tot de personages blijft bestaan, niet in de laatste plaats omdat aan alle personages toch ook wel een flink aantal bijzonderheden kleven. Het liegen en bedriegen zit redelijk in dit gezinsleven ingebakken. Aan de ene kant vind ik dat één van de aantrekkelijke aspecten van deze roman, aan de andere kant veroorzaakt het bij mij nogal wat vraagtekens over de bedoeling van dit boek. De schrijfstijl van Samson bevalt mij goed. Haar stijl en woordkeuze passen goed bij deze bijzondere levens. Het laten samenvallen van een aantal verhaallijnen is wel wat vergezocht, maar prima te accepteren. De (onvermijdelijke) val van Jakob veroorzaakt een media-hype en een soort massa-hysterie waar je als lezer koud van wordt. Een pluspunt van deze roman vind ik de impliciete aanmoediging van de schrijfster om keer op keer zelfstandig te blijven nadenken over de kwaliteit en betrouwbaarheid van beschikbaar gestelde informatie en met veel overtuiging geponeerde oppervlakkige conclusies. Dat iets veel in het nieuws is en vaak wordt herhaald, maakt dat “iets” nog niet tot de waarheid. Net zo min als ik het gebruik van de jongensnaam Bover kan staven.

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Voor de mening van andere bloggers van Een perfecte dag voor literatuur klik je HIER.

Mijn dank voor het beschikbaar stellen van een leesexemplaar is weer groot!

De clichés voorbij

Van het een komt het ander, want een balletje kan raar rollen. En als het niet kan zoals het moet, dan moet het maar zoals het kan. Clichés. Zo waar als tweemaal twee vier is.

Enige tijd geleden heb ik, heerlijk onderuitgezakt in mijn stoel, op tv een show van cabaretier Klaas van Eerden gezien. Daarin komt een scène voor over een “tussendoor-trui”. Van der Eerden speelt de conversatie na van zijn vrouw in haar beslissings- en beoordelingsproces of ze een trui of een vestje zal gaan aantrekken. Je voelt ‘em al aankomen: hier volgt een prachtig staaltje dooremmeren van vrouwen. En helaas, best herkenbaar 🙂

Via Cathelijne van Not Just Any Book (ja precies, de Cathelijne die ook de drijvende kracht achter Een perfecte dag voor literatuur is, dus “van het een komt het ander”) werd mijn aandacht gevestigd op de roman van Nanda Roep met de bijzondere titel Van familie moet je het hebben en kan je het krijgen ook! Door de titel, de tekst op de achterflap en het plaatje op de voorkant vermoedde ik dat het hier uiteindelijk een feelgoodboek met een twist zou betreffen met een heleboel hilarische clichés. Gedeeltelijk kwam mijn verwachting uit, maar deze roman biedt gelukkig zo veel méér.

De roman is opgebouwd als het relaas van Bianca de Groot (ergens in de veertig) aan haar 18-jarige dochter Anouk. Bianca springt daarbij door de tijd heen en weer, waarbij zelfs een enkele keer een periode van vóór haar eigen geboorte aan bod komt. Het gedrag van Bianca als pubermeisje, jonge studente en vervolgens jonge moeder valt af en toe wel in de categorie van typisch-vrouwengedrag. De manier waarop zij druk uitoefent op bijvoorbeeld Michael, de vader van Anouk, vertoont een parallel met de scène van Van der Eerden: steeds verder, steeds dwingender, geen ruimte biedend aan de ander en vervolgens ontaardend in machteloze ruzie.

Het beeld binnen deze familie wat uit de verhalen naar voren komt, is ronduit schrijnend. Geen enkele samenhang, geen lotsverbondenheid, geen “automatische” liefde door de familieband. Je kunt deze roman oppervlakkig lezen, hier en daar glimlachen om de gebruikte clichés en de mate van herkenbaarheid (in je eigen leven of, comfortabeler, in het leven van vrienden, vriendinnen, familieleden), maar naar mijn mening is de grootste verdienste van deze roman dat het aanzet tot nadenken en zelfreflectie.

Tijdens een opleiding mediation/conflictbemiddeling wordt vaak de methode heden-verleden-toekomst gebruikt. Kortweg: als je nu, in het heden, klem zit in een conflict, kijk dan eens terug naar een periode dat alles nog soepeler ging en denk na over wat er nodig is om in de toekomt weer normaal met elkaar te kunnen omgaan. Nanda Roep laat Bianca een quote van Dr Phil aanhalen: “The best way to predict the future, is to look at the past.” In de familie van Bianca komen we dan al snel tot de conclusie dat zij echt haar eigen leven moet gaan leiden, ongeacht hoe haar familie daarover denkt of daarop reageert. Maar dit is altijd makkelijker gezegd dan gedaan. De schrijfster voert ons op heel natuurlijke wijze langs een aantal voorvallen in het leven van Bianca die uiteindelijk tot een keerpunt leiden. En dat maakt dit boek uiteindelijk ook weer een positief, op de toekomst gericht verhaal, waarbij ik mij als lezer kan voorstellen dat dochter Anouk hier veel aan heeft en zich extra bewust is van de liefde van haar eigen ouders.

Qua jeugd, achtergrond en onderlinge verstandhouding kan ik gelukkig stellen dat die van mij onvergelijkbaar is met die van Bianca. Waar het over haar jeugd gaat en met name de momenten waarop zij zich volledig alleen voelde staan, moest ik wel terugdenken aan beelden uit een eerder door mij gelezen roman, waarbij ook sprake is van een afstandelijke verhouding binnen het gezin. In gedachten herinner ik mij een scène van een meisje met lange vlechten in het haar, zittend op de achterbank van de auto, met haar zusje en ouders op weg voor een dagje strand. Het meisje zat volledig in haar eigen wereld. Misschien sla ik de plank helemaal mis, maar ik meen dat dit afkomstig is uit Moederkruid van Carry Slee (Prometheus), één van haar voor volwassenen geschreven boeken. In deze roman komen ook nadrukkelijk de onderlinge spanningen in een gezin “in crisistijd” naar voren. De broeierige sfeer in dit gezin met alle nukken van moeder en de  strapatsen van vader blijven nog lang nazingen in je hoofd.

Ik houd van boeken die niet alleen maar een verhaal bieden, maar juist ook stof tot nadenken. Dit geldt voor beide in deze blogpost genoemde boeken. Voor het kunnen lezen van Van familie moet je het hebben en kan je het krijgen ook! gaat mijn dank uiteraard uit naar Not Just Any Book en Uitgeverij Nanda voor het beschikbaar stellen van een leesexemplaar.

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

PS Via deze link kun je de scène over de trui terugkijken.

Heb ik jou beledigd, met mijn generalisering van het gedrag van vrouwen? Dan raad ik jóu extra aan om het boek van Nanda Roep en boeken met een vergelijkbaar thema te lezen en er over na te denken. Ik ben van mening dat er nu eenmaal verschillen tussen mannen en vrouwen zijn. Daar is niets mee, mits wij ons ervan bewust zijn en daardoor met elkaar rekening houden om een evenwichtige samenleving te vormen. En daar hoort af en toe hard om jezelf kunnen lachen volgens mij zeker bij.

Het doolhof

Ik begin maar meteen met mijn dilemma. Voor mijn blogposts gebruik ik namelijk nooit de letterlijke titel van het boek waar de blogpost over gaat. Ik probeer een titel te verzinnen die ook meteen iets aangeeft over mijn mening of de inhoud. Maar wat doe je dan als de titel van het centrale boek in dit geval precies inhoud en mening aangeeft? Want vandaag besteed ik aandacht aan de roman Het Labyrint van de Zweedse schrijver Sigge Eklund. Deze roman, in de Nederlandse vertaling uitgegeven bij Meridiaan Uitgevers, heb ik gelezen binnen de boekenbloggersleesclub Een perfecte dag voor literatuur.

Op de achterflap staat dat het boek gaat over vier volwassenen en één ontvoerd meisje. Dit thema in combinatie met een Scandinavische schrijver deed mij enigszins vermoeden (en vrezen) dat we hier te maken zouden hebben met een boek in de dubieuze categorie “literaire thriller”. Maar tot mijn grote opluchting is dat zeker niet het geval. Het is veel meer een roman (zoals ook op de voorkant staat) dan een thriller, hoewel er natuurlijk wel een aantal spannende, adembenemende elementen aan de orde komen.

Het 11-jarige meisje Magda verdwijnt op een dag in mei 2010. En hoe raar dat in eerste instantie misschien klinkt, in het boek is Magda verder maar een bijfiguur. De hoofdrollen zijn weggelegd voor Åsa (haar moeder), Martin (haar vader), zijn collega Tom en Katja (laat ik haar hier maar even simpelweg de vriendin van Tom noemen). Hun persoonlijke levens worden uit de doeken gedaan, waarbij Eklund gebruik maakt van het heen en weer springen in de tijd. Hierdoor vormt zich steeds duidelijker een beeld welke moeilijkheden deze personen op hun levenspad al hebben ervaren en welke kwesties nog door ieder afzonderlijk verwerkt moeten worden. Daarbij komen familieverbanden, verwachtingen in  het leven, psychologische effecten, eigenwaarde of juist het gebrek daaraan, persoonlijke opvattingen over opvoedingstechnieken en zelfs de vrije seksuele moraal in Zweden in willekeurige volgorde voorbij.

De schrijver heeft op kunstige wijze al die verhaallijnen samengevoegd tot één lezenswaardig geheel. Natuurlijk weet je als lezer dat er dwarsverbanden en snijpunten moeten zijn, maar ik werd toch regelmatig verrast door de wending die een verhaallijn maakte. Ik kan mij dan ook volledig vinden in de titel van het boek, het voelt echt aan als een tocht door een labyrint. Een labyrint is een type doolhof, waarbij er echter één slingerende lijn is die uiteindelijk naar het middelpunt of de andere kant van het labyrint voert. Dit in tegenstelling tot een traditioneel doolhof, waarin je keuzes moet maken of je links of rechts gaat en waarbij kan blijken dat jouw keuze een doodlopende weg is. Terugkeren en opnieuw beginnen is dan het devies. Daarom gebruik ik hier liever de term “doolhof” (en ziedaar, ik heb de titel van deze blogpost gevonden 🙂 ) om aan te geven dat ieders leven eigenlijk een tocht door een doolhof is.

Ik vind het een knappe prestatie van de schrijver hoe hij de ervaringen van de hoofdpersonen weet te verbinden. Hij laat daarbij gebruikmaken van een aantal manuscripten (zoals Het Labyrint en Meisje in de bunker) en een zeer beladen afscheidsbrief. En dan is er nog het “echte” labyrint, vlakbij de woonomgeving van Åsa, Martin en Magda. Door alle gebeurtenissen en ervaringen van de hoofdpersonen, beschreven vanuit hun eigen perspectief, lijkt het haast of de schrijver een aantal losstaande boeken in elkaar heeft geschoven. Dat effect geeft een bijzondere diepgang aan de roman. Elke persoon is het waard om bij stil te staan en aandacht aan te geven. En ik merkte bij mijzelf dat het mij eigenlijk niet meer zo interesseerde waar Magda was gebleven of wat er met haar was gebeurd. Als uiteindelijk de puzzelstukjes op hun plaats gaan vallen, vormde dat echter een extreem angstaanjagend, tot de verbeelding sprekende ontwikkeling. Ik moest even op adem komen.

Zo veel moeite als het mij kostte om een titel voor deze blogpost te verzinnen, zo makkelijk is het om tijdens het lezen van dit boek associaties met allerlei andere boeken te krijgen. Ik dwaalde in gedachten bijvoorbeeld terug naar Mascha (in Misschien wel niet) met haar worsteling met de vraag wat zij van haar leven maakt of zou kunnen maken en naar Masha (in De Evolutie van een huwelijk). In dat laatste boek kwamen de verschillen in denkwijze en gevoelsleven van de diverse personen ook mooi naar voren. Maar de sterkste associatie had ik dit keer met mijn herinnering aan Tilt van Michiel Stroink (Meulenhoff).

Deze roman heb ik ongeveer een half jaar geleden gelezen via de app van de vakantiebieb. En dat ik aan dit boek moest denken, is niet echt positief voor Tilt. In dit boek is ook sprake van de bizarre bundeling van een aantal verhaallijnen van personen die op de een of andere manier allemaal te maken hebben met één persoon/patiënt en worden de beweegredenen en achtergrond van die personen aangegeven. De manier waarop Stroink die thema’s heeft uitgewerkt, viel mij qua diepgang enorm tegen. Het overblijvende gevoel is dat het een te willekeurig en te onwaarschijnlijk bijeen geraapte verzameling is.

En ondanks al die associaties is Het Labyrint absoluut een op zichzelf staande roman met zó veel aspecten dat elke lezer er iets in kan vinden. Voor mij voelt het lezen van boeken ook als een ontdekkingstocht door een labyrint. En daarbij kan de volgorde waarin die boeken aan elkaar worden geregen, van invloed zijn op het “waarde-oordeel”. En dat maakt het elke keer ook weer boeiend om van andere lezers te horen hoe zij over bepaalde boeken denken. Dus schroom vooral niet om jouw reactie hieronder of op mijn Facebookpagina achter te laten.

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Meer meningen lezen over Het Labyrint? Via deze link kom je op de verzamelpagina van Een perfecte dag voor literatuur over deze roman uit. Mijn dank gaat uit naar Cathelijne en Meridiaan Uitgevers voor het beschikbaar stellen van een leesexemplaar.

Lijnenspel

Je herkent dit vast: je staat in een boekwinkel met een (voor jou onbekend) boek in de hand en leest de achterflap. En dan voel je van binnen een lichte tinteling die leidt tot de absolute overtuiging dat je dit boek móet lezen. Onverklaarbaar en onweerstaanbaar. Dit kan ook gebeuren (en zo verging het mij, dit keer) bij het lezen van de korte omschrijving op de website van de uitgever of in de brochure van te verschijnen boeken. Wat nu precies de “trigger” is (titel? boekomslag? schrijver?), blijft voor mij vaak onduidelijk. Interessant om over te filosoferen, maar nog interessanter is de vraag of het boek dan uiteindelijk ook aan de verwachtingen voldoet.

Enige maanden geleden stuitte ik op de titel De opkomst en ondergang van grootmachten. Dit is de meest recente roman van Tom Rachman, in de Nederlandse vertaling uitgegeven bij Agathon/Meulenhoff. Een roman met een bijzondere titel, die in eerste instantie wellicht doet vermoeden dat hier sprake is van een economisch handboek. De associatie met het op dit moment immens populaire (salonfähige) meesterwerk Capital in the Twenty-First century van de Franse econoom Thomas Piketty (Harvard University Press, ook verkrijgbaar in de Nederlandse versie bij De Bezige Bij) ligt op de loer. Dit laatste werk hoort inmiddels ook tot onze thuiscollectie. Nogal logisch met een in economie geïnteresseerde echtgenoot en een bedrijfskunde studerende zoon. Op de een of andere manier lukt het mijzelf slechts sporadisch om tijd te nemen om een non-fictie boek te lezen. Blijkbaar voel ik mij toch meer thuis in de fictieve levens van romanfiguren. Hoewel, dat kostte mij bij de romanfiguren uit De opkomst en ondergang van grootmachten in de eerste hoofdstukken meer moeite dan ik eigenlijk wil toegeven.

De hoofdpersoon is Tooly (Mathilda) Zylberberg. In het boek volgen we haar levensverhaal, waarbij we telkens heen en weer springen tussen verschillende tijden en plaatsen. En door dat heen en weer springen is er steeds sprake van een groot vraagteken. Hoe gaat haar leven verder en hoe hangen alle gebeurtenissen en gesprekken met elkaar samen? Door informatie in een latere of juist eerdere periode vallen langzaam maar zeker de puzzelstukjes op hun plaats. In 1988 is Tooly 9 jaar oud en leeft zij in Bangkok. Tot die tijd heeft zij met haar vader Paul zo’n beetje rondgereisd. Paul vertelt aan Tooly dat dit met zijn werk te maken heeft. Overigens is er verder weinig communicatie tussen vader en dochter. Dit geeft een bijzondere (en ongemakkelijke) sfeer. Als Tooly 10 jaar is, wordt zij “ontvoerd” door de plotseling opduikende Sarah. Sarah blijkt de moeder van Tooly te zijn. Door deze ontvoering komen vervolgens de oudere Humphrey (met Russisch accent) en de ongrijpbare maar charismatische Venn in haar leven. Hoe de lijnen tussen al deze mensen precies lopen, is eigenlijk de rode draad in deze hele roman.

New York is de thuisbasis van Tooly rond 1999-2000. Zij heeft aparte leefomstandigheden en haar relaties zijn ook niet allemaal even alledaags. Naast de al genoemde personen is in die periode een belangrijke rol weggelegd voor de studenten Duncan en Xavi. In 2000 wordt Tooly overigens 21 jaar oud, hetgeen voor haar niet bijzonder is maar door een aantal mensen om haar heen wel als een belangrijk omslagpunt wordt beschouwd. Ook dat wordt pas in de loop van het boek duidelijk. De derde periode die steeds aandacht krijgt is het “nu”: Tooly  heeft nu (2011) een noodlijdend winkeltje in tweedehandsboeken in een gehucht in Wales.

Snap je er al wat van? Bijna onmogelijk. En dat maakt deze roman zo razend knap. Alle verhaallijnen en tijdslijnen lopen dwars door elkaar. Gebeurtenissen die in de eerste helft van het boek worden beschreven, krijgen pas in de loop van de tweede helft hun betekenis. Alles gaat kriskras door elkaar om uiteindelijk toch een netwerk te vormen, waarbij de grote vraag is wie er nu eigenlijk daadwerkelijk aan de touwtjes trekt. Een vraag die voor Tooly pas in de fase van het nu tot een beantwoording komt. Daarom had ik in het begin behoorlijk wat moeite om in het verhaal te komen, terwijl ik de tweede helft in één ruk heb uitgelezen en met een katterig gevoel achterbleef omdat het boek uit was.

Ontroerend en ontwapenend vond ik het levensverhaal van Humphrey. En Paul? Die kun je pas vér in het boek op waarde schatten. De economische benadering van Venn over het functioneren in de wereld is uitermate lezenswaardig. Mijn oordeel over Venn houd ik echter liever voor me. Naar mijn mening slaat de titel van deze roman niet zo zeer op “werkelijke” grootmachten, maar meer op alle ontwikkelingen en omwentelingen die de personages zelf meemaken. Ik ben benieuwd of Piketty het ook op die manier benadert 🙂 En Tooly? De schrijver heeft een open eind aan het boek gegeven, zodat elke lezer naar eigen believen mag invullen hoe haar leven verder gaat.

Al met al een verbijsterend, onthutsend boek. Het heeft mij behoorlijk bezig gehouden. Dus terugkomend op mijn vraag aan het begin van deze blogpost: ja, deze roman heeft volledig voldaan aan mijn verwachting bij het lezen van de achterflap.

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Mijn grote dank gaat uit naar uitgeverij Meulenhoff voor het aan mij beschikbaar stellen van een leesexemplaar (ebook) én voor het getoonde geduld voor de tijd tot de publicatie van deze blogpost.