Opoffering

Hoe fijn moet het zijn om zonder enig vooroordeel te kunnen leven! Om overal met een onbevangen blik in te stappen, bereid om alles te accepteren zoals het zich aandient. Volgens mij is dat volstrekt onmogelijk en is het meest haalbare dat wij proberen elke keer met enige afstand naar onszelf te kijken vóórdat we ergens over oordelen, ons een houding geven of tot actie over gaan. En die houding kan af en toe tot een bijzondere ontdekking leiden. Althans zo verging het mij. Voor vandaag staat namelijk De offers gepland binnen de boekenbloggersleesclub Een perfecte dag voor literatuur. Deze roman, uitgegeven bij De Bezige Bij, is geschreven door Kees van Beijnum. En precies daar wrong voor mij de schoen. Ik had nog nooit een boek van deze schrijver gelezen. Het enige dat ik van hem wist, is dat hij de schrijver is van De Oesters van Nam Kee, welk boek verfilmd is met onder andere als acteurs (de jonge) Katja Schuurman, Johnny de Mol en Cees Geel. En eerlijk gezegd (daar komt het eerste vooroordeel) heb ik gemiddeld niet zo’n hoge pet op van Nederlandse films. Ik heb de film niet gezien maar mede door de (gedeeltelijke) setting in (daar komt vooroordeel nummer 2) een zonnig buitenland vermoedde ik weinig goeds. En die mening  projecteerde ik vervolgens op de schrijver.

Dus toen de vraag kwam of ik mee wilde doen voor De offers, heb ik heel even getwijfeld. Heel even, want ik ben altijd nieuwsgierig naar nieuwe boeken en (voor mij) nieuwe schrijvers. En oh ja, wat ben ik blij dat ik mee mag doen, want wat kan die man schrijven! In een heel beheerste stijl weet hij mij mee te nemen naar het Japan van de tweede helft van de veertiger jaren vorige eeuw. En dat is vervolgens bij uitstek een wereld waarin vooroordelen een extreme invloed hebben op de dagelijkse gang van zaken. Misschien is het beter/neutraler om het niet te hebben over vooroordelen, maar over maatschappelijke opvattingen over de indeling van de samenleving in die tijd. En daarbij is het zeker niet zo dat alleen in Japan die opvattingen de ontwikkelingsmogelijkheden vanuit een bepaalde sociale status bepalen. Ook voor Europeanen, Australiërs, Amerikanen en anderen blijkt het bijna onmogelijk om een eigen mening te hebben en desondanks mee te draaien in het wereldje. Letterlijk iedereen moet offers brengen, ieder op zijn of haar eigen niveau en in wisselende situaties. Uiteindelijk gaat het steeds om de vraag naar de balans van eigen belang en het belang van een medemens.

Ik vond het een bijzondere roman. Als ik een boek lees waarvan ik van te voren weet dat ik er een blogpost over ga schrijven, maak ik tijdens het lezen vaak al wat aantekeningen. In dit geval had ik gekozen voor kleine gekleurde plaktabjes. Het boek zit nu vol met gekleurde tabjes, maar deze momenten bij elkaar maken niet automatisch een logische blogpost. Er zijn ongetwijfeld bloggers te vinden die een mooie, compacte samenvatting geven van de inhoud van het boek. Ik raad je zeker aan deze publicaties te lezen voor zover je nog een aansporing nodig hebt om deze roman te gaan lezen. Van mijn eigen leeservaring geef ik graag mee dat de meest opvallende zinnen of alinea’s wat mij betreft met name gaan over individuele opvattingen en verwachtingen. Regelmatig verhelderend en verbijsterend tegelijk.

Voor mij, zelf juriste, waren de overwegingen van rechter Rem Brink over de aanklacht “misdaden tegen de vrede” en de unanimiteit van het oordeel uitermate interessant om te lezen. Maar het meest indrukwekkende is toch de neutrale, bijna afstandelijke wijze waarop de schrijver het beeld schetst van de toenmalige maatschappelijke verhoudingen en de daarbij horende toekomstmogelijkheden van de hoofdpersonen uit deze roman.

Bijzondere omgangsvormen en interculturele verschillen waren in de jaren vlak na de Tweede Wereldoorlog nog meer bepalend dan tegenwoordig. Maar los van de tand des tijds zit de Aziatische maatschappij zo anders in elkaar dan wij hier in Europa gewend zijn. Ik moest terugdenken aan  De tas van de leraar van de Japanse schrijfster Hiromi Kawakami (oorspronkelijke publicatie in 2001. Ik las in 2012 via mijn openbare bibliotheek de Nederlandse vertaling, Atlas Contact). In dit wonderlijke boekje gaat het om een zich met horten en stoten ontwikkelende relatie tussen een alleenstaande vrouw van in de dertig en haar veel oudere, voormalige leraar die weduwnaar is. In de manier waarop zij met elkaar omgaan vond ik een zekere hardheid en botheid zitten, die ik (vooroordeel nummer zoveel) niet verwachtte in de Japanse cultuur.

Ik merk dat ik bij het schrijven van deze blogpost bijna angstvallig heb vermeden om namen uit de boeken te noemen. Dit is simpelweg het gevolg van het feit dat ik de namen niet goed ken. Ik lees namelijk meestal op “beeldherkenning”, oftewel ik herken het woord meteen als de naam die er staat, maar hoe de naam precies wordt geschreven of uitgesproken moet worden, gaat aan mij voorbij. Dit is niet typisch iets voor boeken met Aziatische namen, hoor, ik heb dat al mijn hele lezersleven lang. Begin middelbare school heb ik eens een verhitte discussie met een klasgenootje gevoerd omdat zij het belachelijk vond dat ik niet precies wist hoe de vriendinnen van Pitty (uit de kostschoolserie van Enid Blyton, echte bakvissenboekjes) heetten en wat de naam van de kostschool was. Tja. Mijn leesplezier is er niet minder om 🙂

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Via deze link kom je op de verzamelpagina van Een perfecte dag voor literatuur met de verwijzing naar de artikelen van mijn medebloggers. Mijn hartelijke dank gaat weer uit naar Cathelijne en De Bezige Bij voor het beschikbaar stellen van een leesexemplaar!

Blijven ademhalen

Wat is dat toch? Waarom is het ene boek “wel aardig” maar niet bijzonder en het andere boek een juweeltje? En waarom is  zo moeilijk om over een mooi boek te bloggen? Dat zijn zo de vragen die mij al een paar dagen bezighouden. Ik doe altijd graag mee binnen de boekenbloggersleesclub Een perfecte dag voor literatuur, maar vaak komt het qua lezen toch op de laatste momenten aan en schrijf ik op het nippertje een blogpost voor de afgesproken dag. Deze keer heb ik het boek al dagen geleden uitgelezen, maar toch wilde de inspiratie voor deze blogpost niet komen. Of moet ik maar gewoon eerlijk zijn en bekennen dat ik mij, als ervaren en kritische lezer, bijna schaam dat ik alleen maar positieve dingen te zeggen heb over de roman van deze keer? Want dat is namelijk het geval: ik heb van begin tot eind genoten van  Etta & Otto & Russell & James van de Canadese schrijfster Emma Hooper (Uitgeverij Podium).

Het verhaal is in hoofdlijnen simpel verteld: Etta, een vrouw op leeftijd, besluit op een gegeven moment dat zij het water wil zien en gaat op pad voor een wandeling van ….. ruim 3.000 km. Het lieve briefje dat zij voor haar echtgenoot, Otto, achterlaat, verklapt al wel dat Etta enigszins de grip op de werkelijkheid begint te verliezen. Otto blijft thuis op haar wachten en strijdt zijn eigen strijd. Goede vriend Russell kan niet zo’n afwachtende houding aannemen en reist Etta achterna. En dan is er nog James, de meest waardevolle en betrouwbare metgezel die je Etta maar kan wensen.

In het boek komen de levens van Etta, Otto en Russell heel mooi naar voren, het ene voorval wat meer gedetailleerd uitgewerkt dan het andere. Zij hebben allemaal erg veel meegemaakt en dat maakt dat ieder van hen op eigen wijze dat leven moet verwerken. Elk hoofdstuk in deze roman heeft een gelijke opbouw: het begint in het heden en vervolgens komen onderdelen van het verleden aan bod, waarbij in elk volgend hoofdstuk het verleden dichter bij het heden ligt. Deze techniek geeft een heel bijzondere sfeer aan het geheel. De schrijfster heeft op prachtige wijze de woorden gevonden om deze mensen en hun verhaal neer te zetten. Nergens blijkt een spoor van ergernis, miskenning of verwijt. Ieder probeert het leven te nemen zoals het zich openbaart. En daarbij hanteren zij allemaal de uitspraak van Etta (in een quote uit de losse pols): gewoon blijven ademhalen, dan kom je elke keer weer verder en gaat het leven door. Hun levenswegen vermengen zich al op jonge leeftijd. De vriendschappen die dan ontstaan, blijven hun hele leven lang in stand, ondanks ieders eigen ervaringen.

Deze roman kwam voor mij precies op het juiste moment. Het was heerlijk om ondergedompeld te worden in de integere, liefdevolle, respectvolle wereld van Etta & Otto & Russell & James. Ik ben echt van alle vier gaan houden. Van Etta, een zeer krachtige vrouw die alle moeilijkheden ogenschijnlijk het hoofd weet te bieden. Nu zij in de eindfase van haar leven komt, wordt het voor haar steeds lastiger om alle ervaringen nog uit elkaar te houden. Van Otto, die in oorlogstijd een behoorlijke psychische dreun heeft gekregen en daar nu, op latere leeftijd, op geheel eigen manier mee omgaat. Van Russell, de trouwe vriend die altijd in de buurt is maar toch op gepaste afstand. Hij heeft moeten leren om te gaan met zijn opgelopen fysieke handicap. En van James, James verdient in mijn ogen een standbeeld als symbool voor dit hele boek. En begrijp mij niet verkeerd: het is zeker geen simpel, feel-good boekje. Het gaat om echte levens met alle ups and downs.

Emma Hooper blinkt wat mij betreft in deze roman uit in de sfeeromschrijvingen, de combinatie van details en meer afstand, van veel verhandelingen in korte tijd en de moeiteloze overbrugging van langere periodes. En haar spel met de chronologie kwam op mij heel kundig over. Het bracht mij qua sfeer en gevoel terug bij één van mijn favoriete boeken, dat in de aankomende decembermaand weer binnen handbereik moet liggen: Het Mysterie van de Noorse schrijver Jostein Gaarder. Mijn áller-, állereerste schuchtere poging tot het schrijven van een blogpost hield een aansporing in om dit boek  te lezen. Gaarder is ook de schrijver van de bekende roman De wereld van Sofie (Uitgeverij Houtekiet). In beide boeken is er sprake van twee bijna synchroon lopende verhaallijnen die op ingenieuze wijze raakvlakken met elkaar hebben. Dat geeft een extra dimensie aan het verhaal. Dat zie je ook vaak terug in de spannende, enigszins mysterieuze jeugdboeken van Tonke Dragt.

Ik hou er van. Maar dat was inmiddels waarschijnlijk wel duidelijk 🙂

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Misschien zijn mijn medebloggers wel kritisch over deze roman. Via deze link kun je dat controleren. En mijn dank gaat uiteraard weer uit naar Uitgeverij Podium voor het beschikbaar stellen van een leesexemplaar.

 

Klaproos en veren

Vandaag, zondag 9 november 2014, is een bijzondere dag: op één en dezelfde dag worden twee historisch belangrijke feiten herdacht. De tweede zondag in november is in Engeland (in de ruimste omvang) traditioneel Remembrance Sunday, waarbij wordt stilgestaan bij alle oorlogsslachtoffers. In eerste instantie was deze dag bedoeld voor de slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog, maar in de loop der jaren is de betekenis van deze dag uitgebreid. Daarnaast is het vandaag 25 jaar geleden dat de Berlijnse Muur definitief naar beneden kwam. In Duitsland wordt er geklaagd dat op scholen meer wordt onderwezen over Nazi-Duitsland dan over de Koude Oorlog en de periode daarna, terwijl die recente periode voor het huidige Duitsland uiteraard van grote invloed is (geweest). Hoe dat in Nederland wordt geïncorporeerd in het onderwijs, weet ik eerlijk gezegd niet. Wat ik wel weet is dat tijdens mijn schoolperiode er maar bar weinig aandacht was voor de Eerste Wereldoorlog. Natuurlijk leerden we de jaartallen en de “hoogtepunten”, maar verder werd de zogenaamde neutrale rol van Nederland erg benadrukt.

Hoe anders moet dat zijn voor de leerlingen/inwoners van bijvoorbeeld België, Frankrijk en Engeland! Nu het dit jaar 100 jaar geleden is dat die Eerste Wereldoorlog begon, zijn er veel boeken over die periode verschenen. Bij toeval las ik het  boek De jongen die zijn vader zocht van John Boyne (de Boekerij). Deze roman is, naar ik aanneem, in principe bedoeld als jeugdboek en dat is aan de schrijfstijl en het taalgebruik te merken. Het is een lief verhaal over een jonge jongen (Alfie Summerfield), wiens vader uit volle overtuiging in het leger is gegaan om mee te vechten in de Eerste Wereldoorlog. Er komen steeds minder berichten van zijn vader. Volgens de moeder van Alfie is vader met een geheime missie bezig. De armoede ligt op de loer, ondanks de dubbele diensten die moeder draait. Alfie vindt een mogelijkheid om een financieel steentje bij te dragen. En daardoor komt hij in de gelegenheid om te ontdekken waar zijn vader is en wat er aan de hand is. Lief, af en toe licht ontroerend, en met een bij deze roman passend “happy end”.

Echt onder de indruk van het verhaal was ik niet, maar al lezende kwamen er wel thema’s voorbij om over na te denken. De eigen wereld was voor iedereen destijds veel kleiner dan tegenwoordig. Er was natuurlijk nog geen sprake van alle huidige, moderne communicatiemiddelen. Post kon weken onderweg zijn, dus de inhoud van een brief kon al achterhaald zijn op het moment van de ontvangst van de brief. En los daarvan was er al de vraag óf er een brief kon komen. Destijds was het nog zeker niet gebruikelijk dat iedereen had leren lezen en schrijven. Daarom gebeurde het regelmatig dat iemand anders werd ingeschakeld om een kaart of brief voor het thuisfront te schrijven. Dit is één van de elementen die mij in gedachten terugvoerden naar een roman die ik in 2012 heb gelezen, Post voor mevrouw Bromley van Stefan Brijs (Atlas Contact). In deze werkelijk schitterende en uitermate indrukwekkende roman word je aan de hand van het verhaal van John Patterson meegenomen naar het dagelijks leven in die tijd, met alle druk van buitenaf en de eigen afwegingen van John.

John Patterson en Martin Bromley zijn dikke vrienden. Zij wonen allebei in Londen als de Eerste Wereldoorlog uitbreekt. Beiden hebben een andere opvatting over hoe zij deel kunnen c.q. moeten nemen aan deze afschuwelijke ontwikkeling. Zij maken dan ook in eerste instantie allebei een andere keuze. Martin meldt zich aan om mee te gaan vechten. Hoe het hem vergaat en hoe er voor wordt gezorgd dat zijn moeder op de hoogte blijft van de ervaringen van haar zoon, daarvoor moet je echt dit boek lezen. Wat ik hier nog wil aanhalen is de manier waarop personen die niet richting oorlogsgebied zijn gegaan (zoals John) werden benaderd. Misschien heb je wel eens gehoord over het destijds uitdelen van witte veren. Witte veren om aan te geven dat je een lafaard bent dat je niet voor volk en vaderland gaat vechten. Wat een impact heeft dat op een man die niet voor zijn verantwoordelijkheden wegkruipt maar wel zijn eigen afwegingen wenst te maken. Maar wie zijn nu eigenlijk de echte helden? Ben je een held als je met open ogen je in het avontuur stort en jouw einde tegemoet snelt? En ben je een lafaard als je op een andere manier hierover wilt nadenken? Is dit niet een universele discussie bij elke oorlog, ook in onze tegenwoordige tijd?

De witte veren komen ook in het boek van John Boyne aan de orde. Misschien is dat nog niet iets wat Alfie kan begrijpen en invoelen, maar als lezer raakte ik bij beide boeken danig onder de indruk. Vandaag sta ik hier voor mijzelf nog eens extra bij stil.

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

De roman Post voor mevrouw Bromley heb ik geleend bij mijn plaatselijke openbare bibliotheek. Ben jij ook lid van de bibliotheek? In het kader van Nederland leest ligt er deze maand (november) een uitgave van Een vlucht regenwulpen van Maarten ’t Hart voor je klaar. Maar op = op!