Old skool Dystopia

Bij tijd en wijle geniet ik (en met mij zeer veel andere lezers) van boeken in het genre van Hunger Games (geschreven door Suzanne Collins, in Nederlandse vertaling uitgegeven bij Scholastics) en Divergent (Veronica Roth, in Nederlandse vertaling onder het label Van Goor). Van die laatste serie heb ik overigens tot nu toe alleen deel 1 gelezen, maar van de Hunger Games heb ik de volledige trilogie verslonden. In beide series is er sprake van een zogeheten dystopische wereld: de maatschappij is totaal ontwricht door natuurrampen, oorlogen en ongewenst menselijk ingrijpen. Deze (verzonnen) wereld kenmerkt zich door bizarre leefomstandigheden, grote invloed van computers en dergelijke apparatuur, onvoorstelbare omgangsvormen, vaak een absurd totalitair regime en een voortdurend en overheersend gevoel van angst. Vooraf verwachtte ik slechts een paar uur ontspanning, maar gaandeweg werd ik zeker bij Vlammen (deel 2 van de Hunger Games) getroffen door de vergelijking die met onze huidige maatschappij getrokken kon worden. “The show must go on” is een leus die in de wereldpolitiek geen onbekende is. Systemen hangen in weerwil van zichzelf zo met elkaar samen, dat een natuurlijke verandering of evolutie nauwelijks te verwachten is. Slechts met grof en bruut geweld en persoonlijk doorzettingsvermogen kunnen veranderingen c.q. verbeteringen worden doorgevoerd, zo lijkt het.

Bij zulke boeken kun je je regelmatig afvragen hoe een schrijver zo iets extreems kan verzinnen. Na tijdens het lezen volledig in die denkbeeldige wereld ondergedompeld te zijn geweest, slaken wij een zucht van verlichting bij het terugkeren in onze eigen echte wereld. Om de gedachten te verzetten doen we daarna een geschiedenisboek open of een roman als Het vergeten verhaal van een onwankelbare liefde in oorlogstijd (Uitgeverij De Geus). Om vervolgens te constateren dat een schrijver eigenlijk niet zo veel verbeelding nodig heeft. De werkelijkheid is namelijk vaak veel erger dan wij willen zien en geloven of in ieder geval erger dan wij ons willen en kunnen herinneren. Dat is het beeld en gevoel dat bij mij blijft hangen na het lezen van de genoemde roman. Deze roman is geschreven door het schrijversechtpaar Charles den Tex en Anneloes Timmerije.

Het boek van Den Tex en Timmerije vindt zijn oorsprong in het werkelijke levensverhaal van Lienke Hagers-Buriks en haar Guus. Twee jonge mensen met een leven voor zich in Nederlands-Indië. Guus is een vlieger in hart en nieren, dus als de oorlog in dat deel van de wereld losbarst is het logisch dat hij zijn steentje gaat bijdragen. De twee verhaalslijnen ontwikkelen zich vervolgens los van elkaar, maar tegelijkertijd in diepgevoelde verbondenheid.

Boeken die gebaseerd zijn op waargebeurde verhalen of gebeurtenissen behoren gemiddeld genomen niet tot mijn favoriete genre. Maar dit soort boeken geeft wel vaak veel informatie over een deel van de wereld of een periode in het verleden waarover ik niets of in ieder geval onvoldoende weet. Zo ook deze roman. Natuurlijk weet ik dat de Tweede Wereldoorlog zich niet tot Europa heeft beperkt. Op één tante na heb ik echter geen familie die destijds in de regio van Nederlands-Indië verbleef. Het leven daar en in die periode ken ik alleen uit boeken en verhalen.

Het verhaal van Lienke en Guus druipt van de liefde en toch is dat niet wat voor mij het belangrijkste is wat blijft hangen. Voor mij springt in de verhaallijn van Guus naar voren het element dat informatie belemmert. Hoe meer je weet, hoe voorzichtiger je wordt, want je kunt die informatie niet meer negeren. Bij alles wat je vanaf dat moment doet of zegt, weeg je de belangen van betrokkenen af en voel je de morele druk om verantwoord met de kennis om te gaan. Doodvermoeiend en levensgevaarlijk, de rode draad in de oorlogsjaren van Guus.

In een redelijk afstandelijke schrijfstijl krijgen wij via het leven van Lienke een inkijkje in het dagelijks leven in een Jappenkamp. De steeds verdergaande beperkingen, het strafregime, het monddood maken van alles en iedereen, het opvoeren van onderlinge spanningen. Ik kan mij daar gelukkig weinig bij voorstellen, maar het gevoel van radeloosheid en de op de loer liggende hysterie en gekte proef je in elke zin. Hier moest ik terugdenken aan het inktzwarte boek Nacht van Elie Wiesel (uitgegeven bij Meulenhoff). In dit verslag beschrijft hij zijn jongensjaren net voorafgaand aan de oorlog en de periode in vernietigingskampen die hij vervolgens meemaakt. IJzingwekkend indrukwekkend. Een must-read voor iedereen die het belangrijk vindt om invulling te blijven geven aan het “dit nooit weer”. Mijn persoonlijke desinteresse voor waargebeurde verhalen lost hierbij op in het niets.

Terug naar Guus en Lienke. Eerlijk gezegd ben ik niet erg onder de indruk van de schrijfstijl, opbouw van het verhaal, gebruikte stijlvormen en wat je nog meer als criticaster kunt verzinnen. Ik vermoed overigens dat dit een roman is waarin elke lezer wel iets naar eigen gading kan vinden. Zelf vind ik, ondanks mijn “kritiek”,  de roman van Den Tex en Timmerije een waardevolle aanvulling in mijn lees-leven. Een dergelijke roman helpt om ons algemeen bewustzijn als maatschappij op peil te houden, waardoor wij hopelijk voorkomen ooit in een echte dystopische wereld te moeten leven.

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Het vergeten verhaal van een onwankelbare liefde in oorlogstijd heb ik mogen lezen in het kader van de boekenbloggersleesclub Een perfecte dag voor literatuur. Mijn dank gaat weer uit naar organisator Cathelijne en Uitgeverij De Geus voor het beschikbaar stellen van een leesexemplaar.

Via deze link kom je op de verzamelpagina terecht om te lezen wat mijn medebloggers over deze roman schrijven.

Nostalgie uit de boekenkast

Tja. Daar zaten we dan. De leden van de boekenbloggersleesclub Een perfecte dag voor literatuur keken elkaar een beetje beteuterd aan. Figuurlijk gesproken, want zo vaak zien wij elkaar niet “in het echt”. Door pure overmacht was het dit keer niet mogelijk om het te bespreken boek op tijd bij ons te krijgen. Maar een (boeken)blogger heeft altijd wel wat te vertellen, dus na wat heen en weer brainstormen ontstond het idee om “literair te apenkooien”. We doen vandaag allemaal een greep in ons zogenaamde Prioriteitenkabinet. In het Prioriteitenkabinet staan boeken die al veel te lang stof staan te vangen, boeken waarvoor je maar steeds geen tijd weet te vinden, boeken die net buiten de eigen comfortzone liggen en ga zo maar door. Zelfs blindelings grabbelen is een garantie voor een bijzondere leeservaring. Met andere woorden: vandaag gaan we allemaal “los”!

Grabbelen was dit keer niet nodig. Voor mij stond als snel vast welke boek uit de boekenkast zou komen. Al vanaf het allereerste moment dat ik mijn lief leerde kennen, zei hij op de (zeldzame) momenten dat ik even niet wist wat ik zou gaan lezen, dat ik toch echt Niels Holgersson’s wonderbare reis van de Zweedse schrijfster Selma Lagerlöf eens moest oppakken. En op de een of andere manier was dat er nog nooit van gekomen. Beïnvloed als ik was door (in mijn ogen) lelijke animatieseries en tekenfilmpjes over het ventje op een gans, had ik grote aarzeling om het toch niet superdunne boek te lezen.

Het boek staat in een prachtige ouderwetse uitvoering in onze boekenkast. Echt zo’n exemplaar dat je bijna niet durft te pakken uit angst dat je het beschadigt of dat het door ouderdom uit elkaar valt. Maar niets is minder waar. Dit boek komt uit de tijd dat er nog volop mooi, stevig papier werd gebruikt, waarbij de pagina’s vakkundig zijn ingebonden in een hardcover omslag. De omslag is simpel zwart met goudkleurige letters. Deze uitgave is de 5e druk door H.J.W. Becht, in de vertaling door Margaretha Meijboom. Het is even wennen aan de dubbele o in woorden als zo(o) en de -sch in bijvoorbeeld mens(sch), maar eigenlijk voegt dat ook iets toe aan de sfeer van het verhaal. Inmiddels wordt deze roman, die gerekend wordt tot de klassieke kinder- en jeugdliteratuur, uitgegeven bij Gottmer Uitgevers Groep, aangezien Becht Uitgeverij een aantal jaren geleden in deze uitgeversgroep is opgegaan. In de meer recente versies van de avonturen van Niels Holgersson staan vaak tekeningen van Anton Pieck. In onze uitgave is daar nog geen sprake van.

Overigens kwam deze roman voor het eerst begin vorige eeuw op de markt. Het schijnt dat de oorspronkelijke bedoeling was om de kinderen spelenderwijs de aardrijkskunde van Zweden te leren, maar mijn indruk is dat er toch ook een behoorlijk gehalte moraliteit om de hoek komt kijken, niet in de zin van het “beschuldigende vingertje” maar juist in de betekenis van aanzetten tot nadenken over eigen gedrag en opvattingen. Het verhaal zal wel zo’n beetje bekend zijn: een akelig jongetje wordt betoverd tot een kabouter. Hij vlucht weg op de rug van een tamme gans, die na enige aarzelingen en testen wordt opgenomen in  een groep wilde ganzen. Deze groep reist door Scandinavië en tijdens deze tocht maakt Niels allerlei avonturen mee. Niels Holgerssons wordt tijdens deze reis trouwens Duimelot genoemd, nu hij zo’n klein mannetje is geworden. En langzaam maar zeker begint het tot hem door te dringen wat hij zijn ouders en zijn omgeving al die jaren heeft aangedaan. Hij begint te begrijpen dat een andere houding en levensinstelling tot een prettiger gevoel leiden.

Het is een sprookjesachtig verhaal, opgebouwd uit een heleboel kleinere verhaallijnen, waarbinnen nog weer andere verhalen worden verteld en doorgegeven. Die gelaagdheid en de af en toe bijzondere niet-chronologische volgorde van de verhalen, maken dat je wilt blijven lezen.

Verpakt in schitterende beschrijvingen van de omgeving en de gebeurtenissen stelt de schrijfster grote thema’s aan de orde. Lotsverbondenheid, dilemma’s over het kiezen tussen twee kwaden, een gedane belofte gestand doen, vrienschap. Vul maar in. Met recht een klassieker. En ik neem het stokje van mijn lief graag over om iedereen aan te sporen dit boek eens te lezen. Nee, niet “eens”. Dit is echt zo’n boek dat je meerdere keren in je leven moet lezen. Elke keer zul je weer versteld staan van de mooie schrijfstijl, de menselijke trekjes van dieren, kabouters en mensen en de diepgang die verborgen zit in de avontuurlijke insteek van de reis van Holgersson.

Zelf heb ik als kind ooit van mijn ouders een prachtige uitvoering van Christuslegenden van dezelfde schrijfster gekregen. Rondom kerst komt dit boek toch weer even uit de boekenkast, net zoals Het Mysterie van Jostein Gaarder en A Christmas Carol van Charles Dickens. Niet dat ik deze boeken dan ook echt elk jaar lees, hoor. Welnee, het hoort simpelweg bij mijn eigen binnenshuis-ritueeltje in december. Ik kan al van een boek genieten door er naar te kijken en er over te mijmeren 🙂

Het boek dat voor vandaag in de planning stond, is trouwens De linkshandigen van Christiaan Weijts (de Arbeiderspers). Inmiddels is de nieuwe blogdatum vastgesteld op 3 maart a.s. Als je mijn blog via wordpress, bloglovin of facebook volgt, dan mis je geen enkele update!

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Nieuwsgierig naar hoe de andere bloggers invulling aan het apenkooien hebben gegeven? Kijk dan HIER.

Losgeslagen

De afgelopen periode had ik door twee boeken weer een duidelijk voorbeeld van (ongepland) parallel lezen, te weten door Kinderen van het ruige land van Auke Hulst (Ambo Anthos, eerder uitgegeven bij Meulenhoff) en De vrouw die de honden eten gaf van Kristien Hemmerechts (De Geus). In beide boeken is iemands achtergrond van enorme betekenis voor het heden. In een al wat oudere blogpost heb ik trouwens beschreven wat ik versta onder het verschijnsel “parallel en/of seriegeschakeld lezen” 🙂 .

Door mijn abonnement op Elly’s Choice mag ik elke maand 10 (!) ebooks downloaden, die dan ook mijn eigendom worden. Dus het moment dat ik één van die boeken lees, mag ik heerlijk helemaal zelf bepalen. In die maandelijkse toevoer zijn er regelmatig boeken waarover ik nog niet gehoord heb. Een voorbeeld daarvan is de roman Kinderen van het ruige land van Auke Hulst. Ik had wel gehoord dat er recent een nieuwe roman van deze schrijver op de markt kwam, dus dat vond ik een mooie aanleiding om dit eerdere boek, dat voor het eerst is uitgegeven in 2012, te lezen. De hoofdpersoon is Kai, die samen met zijn broer Kurt en zijn zusjes Shirley Jane en Deedee opgroeit op het noordelijke platteland van Groningen. En dat opgroeien gaat in een heel bijzondere, vrijgevochten sfeer en omgeving.

De vader van deze kinderen komt onverwachts te overlijden. Kai is op dat moment 8 jaar oud, zusje Deedee is nog een echte baby. Wat er dan volgt is een periode van opgroeien, oeverloos buiten spelen, dingen bouwen, schooieren, fantaseren over de andere sekse en worstelen met eigen identiteit en lichamelijke ontwikkeling. Dit zijn universele thema’s, maar voor lezers van mijn leeftijd (en iets jonger) geeft de plaatsing in de tijd een extra dimensie. Tijdens het lezen kwamen dan ook heel veel herinneringen bij mij naar boven en dat is absoluut een positief aspect. Maar het opgroeien voor deze kinderen gaat niet zonder slag of stoot en verdient zeker niet alleen maar het predicaat positief. Want eigenlijk is er geen sprake van enige opvoeding, enige sturing of structuur in hun leven. Hun moeder leeft volledig in haar eigen wereld en blinkt sinds het overlijden van haar man uit in fysieke en mentale afwezigheid. Zij is volledig losgeslagen en niet in staat tot opvoeden. De kinderen moeten zichzelf zien te redden (wat op een aantal momenten deed denken aan de roman Lord of the flies van William Golding; hoog tijd om dat boek eens te herlezen).

En toch en toch en toch. Ondanks die rare, extreme, vaak irritante en tot wanhoop drijvende manier van doen van moeder, kun je niet anders dan van haar houden. En dat doet Kai dan ook, zielsveel. Zij probeert uit alle macht de pijn van het overlijden van haar man te ontlopen, onder andere door voortdurend in beweging te blijven en de realiteit van alledag op haar eigen manier te vertalen. Ook bij Kai merk je dat hij zijn vader enorm mist. Halverwege de middelbare school kan hij steeds beter zijn gevoelens onder woorden brengen. Hij verzint zelfs een nieuw leven voor zijn vader. Al met al een aangrijpend verhaal. En de vraag is of deze jeugd bij Kai en zijn broer en zussen heeft geleid tot onherstelbare littekens en tot het onvermijdelijk ontsporen van de eigen levens. De indruk die ik kreeg, is dat met alle ups-and-downs dit gezin toch een manier van overleven en herpositioneren in het leven heeft gevonden.

Hoe anders is dat in het boek De vrouw die de honden eten gaf. Deze roman is geïnspireerd door en op het leven van Michelle Martin, de vrouw van Marc Dutroux, samen de twee meest gehate personen in België. De door Kristien Hemmerechts geschreven roman bestaat uit één lange monoloog van Odette. Zij overziet haar leven, haar jeugd, haar relatie met M. en de gebeurtenissen die haar gebracht hebben naar de plek waar zij nu al jaren verblijft: de gevangenis. Hoe “aantrekkelijk” zou dit boek zijn als het NIET was gebaseerd op werkelijke gebeurtenissen die de wereld hebben geschokt? Ik vond namelijk die link met de werkelijke geschiedenis een extra dimensie toevoegen. Maar het heeft er niet toe geleid dat ik begrip of sympathie voor Odette ging voelen. Zij weigert, bewust of onbewust, verantwoording over eigen daden af te leggen. Steeds weer komt de manier waarop haar moeder met haar is omgegaan naar voren, net zoals de relatie tussen M. en Odette, maar ook de verhoudingen tussen M. en zijn ouders. In alle relaties was behoorlijk wat mis en ontbrak een veilige omgeving om op te groeien tot evenwichtige volwassenen. Odette heeft niet de kracht om te ontwaken uit haar apathie en zij lijkt niet te kunnen of te willen accepteren dat zij afgerekend moet en zal worden op haar eigen daden (of eigenlijk: niet-daden). De inhoud van dit boek is zo walgelijk en maatschappij-ontwrichtend, dat je bijna zou vergeten dat de schrijfster het relaas in een prachtige stijlvorm op papier heeft gezet.

Beide boeken zetten aan tot nadenken en tot een bewustwording dat niets is zoals het van afstand lijkt. Het kan lijken dat een moeder haar kinderen verwaarloost en aan hun lot overlaat, terwijl er binnen dat gezin juist een liefdevolle sfeer bestaat. En een vrouw met een relatie en een paar kinderen kan overkomen als normaal functionerend, terwijl zij mentaal volledig ontspoord is. Daarom blijft het verstandig niet te snel een oordeel over een situatie klaar te hebben.

Veel leesplezier!

theonlymrsjo