Eén soort mensen

Voor mijn literatuurlijst voor het eindexamen middelbare school, halverwege de jaren tachtig, las ik De avonden van Gerard Reve. Het boek als zodanig vond ik toen eigenlijk niet zo bijzonder, maar het krijgt een extra dimensie als je je realiseert wannéér het is geschreven en voor het eerst gepubliceerd. Toen zag onze maatschappij er nog wel een beetje anders uit dan nu. Wat voor schokgolf zal het boek gegeven hebben? Daar moest ik aan denken bij het lezen van nog zo’n klassieker: Spaar de spotvogel van Harper Lee, in een prachtige uitvoering uitgegeven bij de Bezige Bij (To kill a mockingbird).

Deze roman verscheen eind jaren vijftig vorige eeuw, terwijl het verhaal zich afspeelt in de dertiger jaren in een plaats in Alabama, een zuidelijke Amerikaanse staat. Slavernij was inmiddels afgeschaft, formeel waren blanken en niet-blanken gelijk voor de wet. Voor de wet. Voor de praktijk nog lang niet.

We zien de wereld van toen door de ogen van het jonge meisje Scout Finch. Zij groeit op in een gezin met een iets ouder broertje (Jem), een vader die advocaat is (Atticus) en een zwarte hulp in de huishouding. Kijk, daar wreekt zich meteen een gebrekkige woordenschat. Hoewel dat ook weer niet de juiste omschrijving is. Meteen blijkt namelijk dat woorden in onze huidige maatschappij een andere inhoud kunnen hebben dan diezelfde woorden destijds. Een hulp in de huishouding is nu bijvoorbeeld een thuiszorgmedewerker of een tiener die wat geld bijverdient door te helpen met schoonmaken. Terwijl in het leven van Scout de hulp in de huishouding, Calpurnia, eigenlijk haar (zwarte) tweede moeder is, in die zin dat Calpurnia haar opvoedt, haar verzorgt en haar in het gareel houdt. Dus deze zwarte vrouw is de spil in het blanke huishouden. En dat was in die jaren dertig de normaalste zaak van de wereld. Zwarten hadden een duidelijke “taakomschrijving”, de blanken maakten van die taken gebruik, maar een vermenging of samenwerking was ondenkbaar en uit den boze.

Het verhaal, de rode draad, zal wel zo’n beetje bekend zijn. Het leven van Scout, het gezin en het leven in hun woonplaats wordt extreem beïnvloed door het feit dat vader Atticus als advocaat wordt ingeschakeld om een zwarte te verdedigen. Hij doet dat simpelweg omdát hij advocaat is en hij vindt dat iedereen dezelfde behandeling en verdediging verdient. Ik vond het treffend om te merken dat  hij niet veronderstelt dat zijn handelen tot een ommekeer in de maatschappij zal leiden, hoewel hij op zijn manier wel een belangrijke bijdrage aan het bewustzijn in de maatschappij levert.

Tijdens mijn studie Rechten kwam bij het uitermate interessante onderdeel Encyclopedie der Rechtswetenschap uitgebreid de discussie over rechtvaardigheid naar voren. De bedoeling van het vak is om zelfstandig te leren nadenken over het hier en nu, over recht en staat, door lering te trekken uit de (rechts)geschiedenis. Een van de fundamentele vragen die daarbij uitgebreid aan de orde komen gaat over rechtvaardigheid. Wat is precies ons rechtvaardigheidsideaal? En welke elementen liggen daaraan ten grondslag? Tot de destijds verplichte vakliteratuur hoorde het boek Rechtvaardigheid van prof. dr. W. Luijpen. Dit boek zou eigenlijk tot ieders verplichte literatuur moeten behoren :).

Het is een thema dat uit Spaar de spotvogel voor mij duidelijk naar voren springt. Waarom vonden we het toen (en in grote onderdelen van onze wereldse samenleving geldt dit helaas nog steeds) normaal om het onderscheid tussen zwarten en blanken te maken? Waarom vinden kinderen het doodnormaal om door een zwarte vrouw beschermd en opgevoed te worden, terwijl zij toch gaandeweg in hun leven diezelfde zwarte persoon een mindere rol gaan toebedelen? Wat veroorzaakt die omslag? En wat is er precies gebeurd dat wij in onze huidige maatschappij overwegend geen onderscheid meer proberen te maken op basis van kleur, ras of afkomst?

Al met al weer typisch zo’n boek dat niet uitgewerkt is als je klaar bent met lezen. Het appelleert aan ons gevoel voor rechtvaardigheid, onze normen en waarden. Daarnaast is het óók het heerlijke verhaal over een opgroeiend meisje dat vol zit met (onschuldig) kattekwaad, haar eigen gevoel voor wat hoort, haar wensen om met bepaalde mensen in contact te komen, haar opvattingen over het werk en de levenshouding van haar vader en broer. Dit alles vindt voor Scout plaats in een redelijk vrijgevochten omgeving en toch merk je reeds alle signalen dat zij langzaam maar zeker door de omstandigheden in het maatschappelijk gewenste malletje gedwongen zal worden.

Het is de enige roman die Harper Lee geschreven heeft (hoewel er nu berichten zijn dat de oorspronkelijke opzet van het verhaal alsnog op de markt komt) en ik heb er van genoten. Zij heeft een prachtige schrijfstijl, heel beeldend en invoelbaar. Je wordt als lezer bijna automatisch gedwongen om het leestempo aan te passen aan het tempo van de wereld destijds, in het warme broeierige Zuiden. Een boek dat zowel heerlijk is om te lezen als ook aanzet tot verder nadenken, dat maakt het voor mij een echte aanrader.

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Mijn grote dank gaat uit naar uitgeverij De Bezige Bij voor het beschikbaar stellen van een leesexemplaar.

Bloem van de Magnoliaboom

Als ík aan China denk, denk ik aan East Wind, West Wind van Pearl S. Buck (voor het eerst gepubliceerd in 1929). Een prachtig, gestileerd beeld van het leven in China aan het begin van de vorige eeuw met alle conventies die in die samenleving hoorden. Pearl Buck heeft in dit boek een mij zeer aansprekende toon gevonden, waardoor je wordt meegevoerd in de strijd tussen oosterse tradities en westerse invloeden. Verder denk ik aan Wilde Zwanen van Jung Chang, over drie generaties vrouwen, voor mij een echte “eye-opener”. Beide boeken zijn mij dierbaar door taalgebruik, stijl en opbouw. Als mijn líef aan China denkt, dan denkt hij aan ……… China 🙂 En daarom lag het bij ons voor de hand dat hij  een gastblog zou schrijven over Dochters van Mulan. Hoog tijd om hem weer eens wat ruimte op mijn boekenblog te geven. Lees je mee?

“Als scholier op de middelbare school kreeg ik met geschiedenis het onderwerp “China” als een van de examenonderwerpen. Het onderwerp greep mij toen al zodanig dat ik sindsdien veel nieuws over China volg met een bovengemiddelde belangstelling.

Toen ik dan ook hoorde van een nieuw boek van Bettine Vriesekoop (Uitgeverij Brandt) over de rol van de vrouw in de Chinese samenleving, was ik meteen geïnteresseerd en riep ik dat ik dat wel wilde lezen. Tja, en toen ik niet lang daarna van mijn lieve vrouw “TheonlymrsJo” de vraag kreeg of ik over dat boek een blog wilde schrijven, stemde ik daarmee grif in. Maar ja, toen ik uiteindelijk met lezen begon, had ik al snel spijt van mijn “O ja dat doe ik wel even”-reactie op de vraag om een gastblog. Zo toegankelijk als Bettine er op tv over kon vertellen, zo taai en academisch geformuleerd is het begin van het boek. Als ik niet een afspraak had over deze blogpost, was ik waarschijnlijk niet verder gegaan.

Dat is ook meteen het enige waar ik toekomstige lezers voor wil waarschuwen en mijn enige kritiekpunt op Bettine. De eerste twee hoofdstukken zijn door de overload aan informatie zwaar om doorheen te komen. Dit komt deels door het niet voldoende beheersen van de termen zoals confucianisme en taoïsme, maar zeker ook door het moeten wennen aan de vele Chinese namen die op de lezer worden afgevuurd en die niet direct in ons systeem passen en daarom meer gewenning behoeven dan standaard Europese namen.

Maar als je zo dapper bent geweest om je door dat wat taaiere gedeelte te worstelen, dan word je daarna ook beloond met een tamelijk uniek inkijkje in de Chinese samenleving. Bettine en Hu Ye, haar assistente ter plekke, zien kans om vele verschillende vrouwen te interviewen die bereid zijn om deze westerse vrouw een inkijkje te gunnen in hun gevoels- en gedachtewereld. Eens te meer wordt weer duidelijk dat we niet moeten proberen om de westerse denkwereld en onze manier van emancipatie altijd maar als blauwdruk te willen gebruiken. De Chinese cultuur en geschiedenis is zó afwijkend van onze westerse dat je ook het Chinese volk hun eigen ontwikkeling moet gunnen in de processen die ze doormaken. Dit gaat zowel op voor politiek als ook voor de emancipatie van de vrouw in de Chinese samenleving en de ontwikkeling van het feminisme aldaar.

Het is fascinerend hoe Bettine het verband zoekt tussen Hua Mulan, een dappere vrouw die zich verkleedde als man en waar sinds de zesde eeuw al liederen en verhalen over gaan, en de moderne Chinese vrouw die werkt voor Durex en zich inzet om haar landgenoten voor te lichten over veilig vrijen en seksspeeltjes. De interviews die Bettine in dit boek publiceert geven een beeld van de geschiedenis van de Chinese vrouw in de loop van de afgelopen eeuwen. Over het ontstaan van het voetbinden bij vrouwen tot het afschaffen hiervan door Mao, over de huwelijkse moraal in China, de betekenis van seks in de Chinese maatschappij door de jaren heen, de macht maar ook de onmacht van de Chinese vrouw en nog veel meer. Het is een boek dat ons een uitgebreide blik achter de schermen gunt in China en hoe dit land functioneert waarbij het niet alleen gaat over de positie van de vrouw in de Chinese samenleving, maar wel met het doel om juist dáár meer inzicht in te krijgen.

Toch wil ik Bettine en alle andere China-deskundigen oproepen om nu ook eens boeken te schrijven die beter toegankelijk zijn voor de gemiddelde lezer en die ons iets kunnen bijbrengen over de essentiële verschillen in cultuur, denken en beleving tussen de westerse wereld enerzijds en China en Taiwan anderzijds. Met de ontwikkeling van China als economische grootmacht van de wereld en dus ook een land waar we steeds meer mee te maken zullen krijgen, zou het mooi zijn om de westerse burger op een boeiende manier vertrouwd te maken met dit prachtige land en hun inwoners.

Ik ben blij dat ik dit boek heb moeten lezen door mijn grote mond en beveel het van harte aan bij iedereen die meer wil weten over de Chinese vrouw en haar positie door de eeuwen heen. Als je mijn voorbeeld volgt, weet je nu al dat je even moet doorzetten en dat daarna de beloning volgt 🙂 !

Ik ga zeker het voorbeeld van mijn man volgen, alleen weet ik nog niet precies wanneer ik Dochters van Mulan ga lezen. In ieder geval zijn wij blij met Uitgeverij Brandt, voor het uitgeven van dit boek én voor het aan ons beschikbaar stellen van een leesexemplaar. Lees dit boek, leer er van, denk er over na. En (ach ja, waarom niet) lees dan ook East Wind, West Wind om te beoordelen of en zo ja wat er in de loop van de tijd veranderd is in China.

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Iedereen is een optocht

Wat kan een mens zich toch vergissen! Wat kun je door een eigen vooringenomenheid totaal op het verkeerde been worden gezet. Dat overkwam mij bij Dertig dagen van Annelies Verbeke (uitgegeven bij De Geus). De omschrijving van een klusjesman die gelukkig is met zijn werkzaamheden in België en al doende ook nog zijn klanten van adviezen voorziet, in combinatie met een strak blauwe boekomslag met een lieflijk wit wolkje zorgde bij mij voor de nodige argwaan over de inhoudelijke kwaliteit van deze roman. Van meerdere kanten kreeg ik echter te horen dat Annelies Verbeke goed kan schrijven, dus vooruit, we nemen de gok en doen weer mee met de boekenbloggersleesclub Een perfecte dag voor literatuur.

En inderdaad: wat kan die Verbeke schrijven! Prachtige zinnen die je dwingen om rustig te lezen. Wat meteen opvalt is de opbouw van het boek. Het eerste hoofdstuk heeft het nummer 30 en zo wordt er hoofdstuk na hoofdstuk afgeteld naar 1. Voor de hoofdpersoon in deze roman is overigens deze aftelling totaal niet zichtbaar of voelbaar. Ook voor mij als lezer blijft tot het allerlaatste hoofdstuk een vraagteken waarom het boek Dertig dagen heet. Maar als dat eenmaal duidelijk is, dringt ook meteen de betekenis van de boekomslag door, met dat lieve witte wolkje. Nooit zal ik nu nog denken dat dit wolkje een frivool leventje leidt, hoog aan de hemel en dat op aarde alles pais en vree is.

De klusjesman luistert naar de naam Alphonse. Hij is overduidelijk niet van Vlaamse komaf en dat is in het hele boek merkbaar. Onderwerpen als racisme en bot gedrag van mensen door onwetendheid en onbekendheid komen meer dan terloops aan de orde. Via buurman Willem weet Verbeke een brug te slaan tussen de geschiedenis van de Eerste Wereld Oorlog en onze huidige, wereldse, samenleving en werkelijkheid. Daarmee is het overigens geen aanklacht of politiek boek geworden. Boven alles is dit indrukwekkende, meeslepende, tot nadenken stemmende literatuur. Ik weet niet of ik alle bedoelingen van de schrijfster ontdekt en begrepen heb, maar dat vind ik zelf eigenlijk niet relevant. Ik heb puur genoten van de sfeer, de onderlinge verstandhouding tussen Alphonse en zijn vriendin Kat, maar ook met vrienden, buren en klanten. Verbeke doorspekt dit alles (logischerwijs, aangezien zij zelf uit België komt) met voor mij nieuwe (Vlaamse) woorden, die zij voorts ook inzet om de cultuurverschillen, de verschillen in karakter en temperament en de (on)zelfstandigheid van mensen aan te zetten.

Alphonse constateert regelmatig, hardop of juist in conversatie met zichzelf, dat elk mens meerdere kanten kent. En afhankelijk van situatie en omstandigheden komen bepaalde “personages” meer naar voren. De dappere, de sterke, de bange, de dansende etc. Oftewel iedereen is (in zichzelf) een optocht. Hij merkt dat bij zijn klanten, die worstelen met bepaalde problemen. De klusjesman is voor die klanten een praatpaal, door zijn uiterlijke onverstoorbaarheid roept hij blijkbaar op dat zij tegen hem beginnen aan te praten. En dat heeft dan weer een therapeutische uitwerking, waardoor in die klant een ander personage naar voren komt om de specifieke acties die nodig zijn uit te gaan voeren.

De manier waarop de schrijfster af en toe even iemand anders aan het woord laat (door de tekst cursief te drukken) vind ik verfrissend leuk. Hond Björn zou ik het liefste zo in mijn armen sluiten. Met zijn hijgerig “baas baas baas” doet hij mij erg denken aan ons eigen hondje Tim. Tim begon helaas een beetje te dementeren (ja echt, dat bestaat bij honden) en dat maakte dat wij niet goed meer voor hem konden zorgen. Bijna een jaar geleden hebben wij hem toevertrouwd aan de goede zorgen van het Seniorenhuis van het Dierentehuis ‘s-Hertogenbosch.

Om terug te komen op dat “verkeerde been” zal ik melden wat ik vooraf voor soort roman verwachtte. Ik meende te maken te krijgen met een boek in het genre van Hotel aan zee van de Ierse, inmiddels overleden, Maeve Binchy (Van Holkema & Warendorf) In die roman draait het om de vrouwelijke hotelier Chicky Starr, die een aantal gasten in haar hotel ontvangt. Deze gasten dragen allemaal hun eigen problemen met zich mee en langzaam maar zeker worden de levensverhalen duidelijk. Chicky weet dan vaak net even iets te doen, voor te stellen, aan te raden of te zeggen waardoor de meeste gasten grip krijgen op hun probleem en met een opgeheven hoofd en een positieve kijk op de rest van hun leven uiteindelijk het hotel verlaten. En uiteraard zijn zij de gastvrouw diep dankbaar voor het warme gevoel dat zij hen heeft gegeven. Prima boek voor tussendoor, maar dit moet je (althans ik) doseren: niet te vaak en niet te veel van dit soort boeken achter elkaar lezen.

Mocht jij een zelfde associatie hebben bij het lezen van de omschrijving van Dertig dagen, dan raad ik jou ten zeerste aan om alle vooroordelen over boord te zetten. Lees dit boek, lees het in jouw eigen tempo, herkauw het en maak het eigen. Het is deze inspanning waard.

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Via deze link kun je de meningen van mijn medebloggers lezen.

Hartelijk dank, Uitgeverij De Geus, voor het uitgeven van deze roman en het aan mij beschikbaar stellen van een leesexemplaar.

Wie van de drie

Met fervente lezers is het net als met verstokte rokers. Een roker is altijd bang geen sigaretten of aansteker bij zich te hebben. Voordat een roker van huis gaat, moet de voorraad dus goed gecontroleerd worden.  Ik herken dit van manlief. Hij is overigens ruim 1,5 jaar geleden tot mijn grote vreugde gestopt met roken. Weliswaar is hij overgestapt op “dampen” (“vapen”, electronische sigaret) en daar is ook nog van alles op af te dingen, maar wij zijn er van overtuigd dat het in ieder geval minder slecht is dan “echt” roken. Nu is echter de stress of de batterijen voor zijn dampapparaat wel opgeladen zijn en of er voldoende rookvloeistof mee is in de tas 🙂

Een lezer voelt een zelfde soort spanning: heb ik wel genoeg te lezen in huis? Kan ik afhankelijk van mijn stemming voldoende afwisseling aanbrengen? En heb ik eigenlijk wel iets en dan ook nog genoeg te lezen meegenomen? Om aan dat laatste tegemoet te komen is digitaal lezen een geweldige uitvinding. Tegenwoordig is er een grote hoeveelheid boeken in digitale vorm verkrijgbaar, en ook nog eens voor elk budget. En tien of honderd digitale boeken nemen net zo weinig plaats in als één digitaal boek.

Als jij mij volgt op Twitter en/of Facebook (en dat doe je toch zeker?), weet je dat ik één van de vele testers ben van het door Bruna te lanceren platform Bliyoo. Verder heb ik een abonnement op Elly’s Choice en ben ik lid van de openbare bilbiotheek, waarbij ik ebooks kan lenen. Van al deze leesvormen vind ik het grootste pluspunt dat het bijdraagt aan het gemak om zo veel mogelijk legaal te lezen. Er is ook wel een nadeel aan de grote beschikbaarheid van ebooks: keuzevrijheid die kan leiden tot “keuzestress”. Het is allemaal zo toegankelijk, dat het je kan overweldigen.

Vorig jaar augustus is de abonnementsservice Elly’s Choice van start gegaan. Dit abonnement kost ongeveer € 3,– per maand en voor dat geld mag ik elke maand tien (!) boeken downloaden. Deze boeken worden echt mijn eigendom, dus ik hoef niet na te denken over wanneer ik tijd heb om deze boeken te lezen. Dat is een enorm pluspunt. En tien boeken per maand ….. Dat lees ik niet zo maar eventjes weg. Deze overdaad ervaar ik nu nog steeds als heel prettig. Genoeg titels waarmee ik mezelf in slaap sus dat ik ze ooit ga lezen.

Natuurlijk zou ik als nadeel kunnen noemen dat de titels vast staan. Ik heb daarin geen eigen keuze. Elly bepaalt welke boeken er ter beschikking worden gesteld en daarbij wordt zo veel mogelijk een mix gemaakt tussen verschillende genres, heel recent en ook wat minder recent. Relatief veel thrillers, oftewel boeken die ik zelf niet vaak lees. In een vakantie of ’s avonds in bed vormen deze boeken juist weer wel het recept voor een paar ontspannen uurtjes. En zelfs als ik maar één titel per maand zou lezen, dan is dat de abonnementsprijs waard.

Lastig vind ik dat er in Elly’s Choice geen zoekfunctie zit. Op de website kan ik niet terugvinden welke boeken er de afgelopen maanden zijn aangeboden. En het zijn inmiddels zo veel boeken, dat ik niet alle titels in mijn geheugen op een rijtje heb. Wat ik zelf nog, heel persoonlijk, als irritant ervaar, is dat “Elly” mij aanspreekt in de mailberichten. Daar krijg ik een beetje jeuk van, ik hoef niet zo nodig het idee opgedrongen te krijgen dat er een echte mevrouw Elly aan de andere kant van de website zit.

En nu is er dan Bliyoo, met een enorme hoeveelheid boeken en tijdschriften. Ik las tot voor kort eigenlijk geen tijdschriften, simpelweg omdat ik nooit kan beslissen aan welk tijdschrift ik mijn geld ga besteden. Nu hoef ik die keuze niet te maken, ik schakel simpelweg van het tijdschrift Psychologie naar een exemplaar van Landleven en weer door naar een tijdschrift van mijn interesse of humeur op dat moment. De hoeveelheid beschikbare boeken is indrukwekkend. Het lezen gaat via een tablet en/of een smartphone. Ik ben zo’n type dat eigenlijk altijd haar telefoon bij de hand heeft, dus op elk willekeurig moment kan ik even wat lezen. Dat is zowel een voor- als een nadeel, want ik ervaar het lezen op mijn telefoon toch als iets vluchtiger dan lezen op mijn ereader.

Ik ben erg benieuwd wat de abonnementsprijs gaat worden. De toegang tot zo veel boeken en tijdschriften is natuurlijk wel het een en ander waard, maar voor mij moet dat in verhouding blijven staan tot de regelmaat waarmee ik er van gebruik ga maken. Er zijn meerdere kanalen waarlangs ik beschikking krijg over boeken. Het is een beetje de luxe voor een boekenblogger dat een uitgeverij regelmatig bereid is een leesexemplaar beschikbaar te stellen in ruil voor een eerlijke recensie/leeservaring. Voor mij zal dat betekenen dat ik niet bijvoorbeeld elke maand via Bliyoo zal lezen (hoewel ….. de herontdekking van die tijdschriften smaakt naar meer).

Als laatste nog de mogelijkheid om via de openbare bibliotheek ebooks te lenen. Ik word regelmatig verrast door de uitbreiding van de collectie, dus ben ik overwegend positief over deze leesmogelijkheid. Overwegend, want het blijft lenen bij een bibliotheek, dus ben ik gebonden aan de uitleentermijn (en dat ik wil ik nog wel eens vergeten).En misschien ligt het aan mij, maar ik vind de zoekmogelijkheden in de collectie belabberd. Naar mijn idee ben ik veel te veel tijd kwijt aan uitvinden of een bepaald boek überhaupt als ebook beschikbaar is.

Al met al ben ik als lezer natuurlijk erg blij met alle nieuwe mogelijkheden. En ik ben ook bijzonder benieuwd naar jouw mening hierover. Dus voel je vrij om hier of op mijn facebookpagina een reactie achter te laten!

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

De hoogte van de letters

Waar zal ik beginnen? Begin ik netjes bij het begin of leg ik juist eerst de nadruk op het eind? Begin ik met te vertellen dat ik met deze blogpost meedoe in de blogtour die door WPG Uitgevers België in samenwerking met Signatuur is georganiseerd? Of begin ik met de analyse van de titel? Dat ligt bij een titel als Wanneer wordt het eindelijk weer zoals het nooit is geweest redelijk voor de hand. Overigens zou het verboden moeten worden om boeken met een lange titel te publiceren. Wordt er dan nooit rekening gehouden met slechts 140 tekens in een tweet? 🙂

En ik kan er niets aan doen dat ik zo raar begin. Dat is volledig te wijten (of beter: te danken) aan deze roman van de Duitse auteur Joachim Meyerhoff. De jeugd van de hoofdpersoon, Josse/Joachim, speelt zich namelijk af op het terrein van een psychiatrische jeugdinstelling (in Noord-Duitsland, jaren ’70), waarbij “jeugd” heel ruim genomen moet worden. Zijn vader is de directeur van deze instelling en de woning van het gezin staat op dit terrein. Het gezin bestaat naast vader en Josse uit moeder, twee oudere broers en de hond. Voeg aan deze bijzondere setting de levendige fantasie van Josse toe, in combinatie met zijn onverklaarbare woedeaanvallen, en je hebt genoeg elementen om een tot de verbeelding sprekend boek te schrijven.

Het boek leest in eerste instantie als een verzameling jongensavonturen, met een soort Q&Q-uitstraling. Waarschijnlijk komt dit ook doorat ik in dezelfde periode ben opgegroeid, dus is het een en ander best herkenbaar. Bijzonder is natuurlijk wel dat Josse dagelijks wordt geconfronteerd met het van de norm afwijkende gedrag van de bewoners c.q. patiënten. Enerzijds merk je als lezer dat dit voor hem dus een hele gebruikelijke omgeving is, anderzijds is het overduidelijk dat dergelijke woonomstandigheden invloed hebben op de persoonlijke ontwikkeling van een jongen. Zo is daar het prachtige hoofdstuk over leren schrijven op school. Josse heeft moeite om alle letters op dezelfde lijn te zetten. Dit komt omdat voor hem een letter een bepaalde “waarde” heeft. De patiënten wonen namelijk in de diverse gebouwen die op het ommuurde terrein staan. Elk gebouw wordt aangeduid met een eigen letter en elke afdeling in het gebouw wordt aangeduid met de plek binnen het gebouw. Er is dus bijvoorbeeld een afdeling C Hoog en een afdeling E Midden. Hoe hoger de plaats in het gebouw, hoe zwaarder de afwijking van de bewoners. Dus een woord dat begint met een k wordt afhankelijk van de betekenis door Josse met een hoge of juist lage letter (ten opzichte van de schrijflijn) geschreven. Een gevaarlijke kat begint voor hem met een k-hoog.

Wat verder opvalt is de extreme gevoeligheid van de hoofdpersoon. Hij ervaart meer dan hij meemaakt, hij voelt meer dan hij ziet. Hij is ook nog eens extreem onrustig, kan geen moment stilzitten. Je zou in onze huidige tijd vermoeden dat er wel eens een pilletje Ritalin voorgeschreven zou kunnen gaan worden. Hij vormt een wonderlijke combinatie met zijn extreem aanwezige en tegelijk extreem afwezige vader. Vader kan zich volledig verliezen in een onderwerp, in die zin dat hij dan alles wat los en vast zit over dat onderwerp leest. De boeken liggen vervolgens “leeg gelezen” op de grond. Het in de praktijk brengen van al deze theoretisch verkregen kennis, is iets heel anders. En het vermogen van vader om zich in zijn jongste zoon te verplaatsen laat ook nog wel wat te wensen over. Josse komt niet toe aan het vertellen over zijn ervaringen tijdens een reis door Turkije, want vader weet door het doorspitten van een aantal reisgidsen véél meer over het land. Hij weet het in ieder geval beter.

Langzaam maar zeker merk je een ontwikkeling bij Josse die we simpelweg zouden kunnen benoemen als: volwassen worden. Afstand nemen van de familie, afstand nemen van de opvattingen over de jeugdjaren. En dan komt de twijfel. De twijfel knaagt zich een weg door het pantser van prettige, positieve herinneringen. Het gezin wordt niet gespaard wat betreft persoonlijke drama’s. En het overlijden van de hond maakt diepe indruk op Josse. Het voelt als het wegvallen van de laatste schakel die het gezin als gezin bij elkaar hield.

Ik vind het uitermate knap hoe de schrijver zonder expliciet hierover al iets te melden, toch duidelijke aanwijzingen geeft over de relatie tussen de ouders. Pas veel verder in het verhaal wordt aandacht besteed aan de stand van de bedden in de ouderslaapkamer. Bij deze ontwikkeling moest ik terugdenken aan de vader van David Sores, uit de roman De barmhartigen (uitgeverij Manteau – WPG Uitgevers België), die met een verrekijker op de borst beweerde zich regelmatig in het bos terug te trekken om van de natuur te genieten, terwijl in werkelijkheid hij op die momenten samen was met een andere, aantrekkelijke, vrouw. Dat was zijn manier om zich bij tijd en wijle te onttrekken aan de plak van zijn vrouw. Bij de vader van Josse ligt dat naar mijn gevoel iets genuanceerder. Daar is het eerder de moeder die onder de weliswaar charismatische maar tevens verpulverende invloed van de vader staat en daardoor niet in staat is een evenwichtige relatie met hem te behouden.

Wanneer wordt het eindelijk weer zoals het nooit is geweest. Wat een prachtige titel. Laten we de Griekse filosoof Heraclitus er maar bij halen: panta rhei, oftewel alles stroomt, alles is in beweging. Dus zelfs als je af en toe verzucht dat het vroeger beter of makkelijker was dan nu, zal bij echte analyse van waarnaar je verlangt blijken dat het nooit zo is geweest. Herinneringen worden ingekleurd door de omstandigheden van nu. Dit laat de roman van Meyerhoff duidelijk zien. Het was een fijne leeservaring met een lach en een traan, mijn dank gaat uit naar de uitgever dat ik mee mocht doen in de blogtour.

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Via deze link zie jij het volledige blogtourprogramma. Lees ook eens wat de andere deelnemers van de roman vonden.