Irish blues

Voor het derde jaar op rij werk ik de laatste dagen van het jaar in een plaatselijke vuurwerkwinkel. Hoe dat zo komt, is een heel verhaal en misschien komt dat nog wel eens in een andere blogpost aan de orde. In deze periode ben ik vrij van mijn reguliere werk zodat ik mij kan onderdompelen in de hectiek en sporadische chaos van de vuurwerkverkoop. Wat mij daarbij elke keer weer opvalt, is de prettige, positieve sfeer. De klanten zijn namelijk allemaal bezig om er voor te zorgen dat zij met elkaar een gezellige Oudejaarsavond hebben en met het mooiste vuurwerk het nieuwe jaar kunnen inluiden. Ik vind het fantastisch om te zien hoe vaders met hun zonen over de folder staan gebogen en hoe moeders met de kleinsten aan de hand door de winkel lopen op zoek naar wat simpele sterretjes en knalerwten. Oppervlakkig beschouwd zien we deze dagen alleen maar “perfecte gezinnetjes”. Zo’n perfect gezinnetje leek het gezin van Nora Webster ook. Al jaren getrouwd met haar Maurice, moeder van twee dochters en twee zonen, in relatieve vrijheid haar eigen leven leidend. Totdat het noodlot toeslaat en Maurice overlijdt. Nora blijft als weduwe achter en moet haar eigen weg zien te vinden in het Ierland aan het eind van de jaren zestig van de vorige eeuw. Dat is de situatie in de roman Nora van Colm Tóibín, uitgegeven bij De Geus.

De schrijver weet op een heel natuurlijk overkomende manier een beeld te schetsen van die tijd en die omgeving. Het kwam op mij een beetje over als een combinatie van de tv-series “Keeping up appearances” en “Midsomer Murders“: iedereen kent iederen en met name ook ieders familiegeschiedenis met alle saillante details die steeds weer worden opgerakeld. Enerzijds is het overduidelijk een andere tijd, met andere omgangsnormen en persoonlijke opvattingen, anderzijds gaat het over thema’s die in alle tijden voorkomen. Het gaat om het leren omgaan met verandering, teleurstelling, verdriet en met het feit dat het leven “gewoon” doorgaat.

Nora is een zelfstandige vrouw, maar uiteraard wordt zij beïnvloed door de feiten en omstandigheden van het moment en de omgeving. Zij realiseert zich dat zij tijdens haar huwelijk veel vrijheid heeft gekend met de betrekkelijke luxe dat zij thuis voor haar gezin kon zorgen. Na het overlijden van Maurice moet zij om financiële redenen een kantoorbaan accepteren bij het bedrijf waar zij vóór haar huwelijk ook heeft gewerkt. Dat beknot haar vrijheid en daarmee haar “Lebensraum”, maar na verloop van tijd gaat zij beseffen dat er een ander soort vrijheid voor in de plaats komt: zij kan doen en laten wat zij wil in en met haar eigen leven omdat zij geen verantwoording aan haar man hoeft af te leggen. Zij is op dat punt volledig onafhankelijk en trekt zich dan ook niet altijd heel veel aan van heersende opvattingen of meningen van familie/vrienden/dorpsgenoten.

Ik vond het bijzonder realistisch en verfrissend beschreven dat Nora niet haar leven in het teken van het gerief van haar kinderen plaatst. Er is ruimte voor haar eigen behoeften, verlangens, twijfels en vermoeidheid. Zij is als moeder betrokken bij alle vier haar kinderen, maar merkt duidelijk dat bij elk kind een andere aanpak de voorkeur verdient en dat zij niet anders kan doen dan accepteren dat haar kinderen soms met elkaar of anderen meer uitwisseling hebben dan met haar. En sommige ontwikkelingen en behoeften bij haar kinderen mist zij geheel of gedeeltelijk. Als zij zich daarvan bewust wordt, leidt dat niet tot een schuldgevoel maar tot een (in mijn woorden) besef dat elk huisje zijn kruisje heeft en de kinderen, de zussen, de familie, de kennissen hun eigen ups-and-downs (mogen en moeten) hebben.

Vaagjes moest ik tijdens het lezen terugdenken aan Mascha uit de roman Misschien wel niet van Jannah Loontjens (Ambo Anthos). In deze roman heeft de hoofdpersoon ook om te gaan met persoonlijke ontwikkeling, verwachtingen, teleurstelling en dergelijke. Hoewel zij ook het beste met haar zoontje voor heeft, is daar de realiteitszin dat ieder zijn eigen weg in het leven moet zien te vinden. Bij Mascha is er nogal wat in haar leven aan de hand, gedurende de paar dagen dat wij haar in deze roman volgen. En de setting van deze roman is absoluut veel moderner dan de setting van Nora. In de tijd van Nora had nog niet iedereen een telefoonaansluiting, laat staan dat er al zoiets als een computer en internet bestond. En toch is Nora geen ouderwets verhaal. Ik vond het zelfs opvallend hoe modern het Ierland van toen al was. Vrouwen trokken er zelfstandig op uit, reden auto, dronken in het openbaar alcohol etc. De steeds meer naar de voorgrond kruipende politieke situatie in Noord-Ierland met de strijd tussen katholieken en protestanten heeft Tóibín een logische plaats in het geheel gegeven. De impact van deze strijd op gezinnen is meer dan voelbaar.

Al met al was het een fijne leeservaring door de soepele schrijfstijl van de auteur. Echt ondersteboven ben ik niet van dit boek, het kabbelde naar mijn idee prettig voort zonder al te veel verontrustende elementen. Het zou best kunnen zijn dat ik later meer besef heb over de invloed van het gelezene op mijzelf. Dat gaat zich dan vast een keer uiten in een associatie van een ander boek met deze Nora 🙂

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Nora heb ik mogen lezen in het kader van de boekenbloggersleesclub Een perfecte dag voor literatuur. Via deze link kom je op een verzamelpagina en kun je lezen wat mijn medebloggers over deze roman schrijven. Mijn dank gaat uiteraard uit naar uitgeverij De Geus voor het beschikbaar stellen van een leesexemplaar.

Let op: binnenkort verschijnen mijn publicaties alleen nog maar op http://www.theonlymrsjo.nl! Dus volg mij daar, via Facebook of Bloglovin om niets te missen.

Gedeelde liefde

Vanaf januari 2016 is mijn blog alleen nog te volgen via http://www.theonlymrsjo.nl!

 

Waar begín ik aan? Ik wéét toch van mijzelf dat familiegeschiedenissen en waargebeurde verhalen niet tot mijn favoriete genre horen? Wil ik dan zó graag meedoen met de boekenbloggersleesclub Een perfecte dag voor literatuur? Dit alles spookte door mijn hoofd voordat ik begon te lezen in Agneta, geschreven door Jan van der Mast en uitgegeven bij Nieuw Amsterdam. Het boek is gebaseerd op het waargebeurde verhaal van Agneta van Marken-Matthes die eind 19e-/begin 20e eeuw leefde en woonde in Delft. Waargebeurd, dus met een flinke dosis wantrouwen sloeg ik het boek open. Om het vervolgens niet meer te kunnen wegleggen. Wat een verhaal, wat een leven! En wat een geweldige pen van Van der Mast om het zo te beschrijven dat ik echt het gevoel had dat ik live aanwezig was bij alles wat er in het leven van Jacques van Marken en zijn vrouw Agneta gebeurde. En een simpel, onbewogen leven hebben zij nou niet bepaald.

Jacques van Marken is oprichter van de Nederlandse Gist- en Spiritusfabriek in Delft. Hij heeft samen met Agneta een ideaal: alle fabrieksarbeiders wonen bij elkaar in een prettige, sociale omgeving: het Agnetapark. De heer en mevrouw Van Marken wonen in datzelfde tuindorp temidden van hun personeel. Agneta ontpopt zich als een ware parkmoeder, die zich inzet voor het welzijn van de arbeiders en hun gezinnen. Geld speelt geen rol, blijkbaar hebben Jacques en zij voldoende middelen om te doen en laten wat zij willen. Beiden hebben ruim voldoende ondernemerszin en stroomt het bloed van wereldverbeteraars door de aderen. Dit gecombineerd met hun bevlogenheid maakt Jacques tot een veelbesproken persoon en Agneta tot een kordate, bijzondere vrouw. Zij heeft haar eigen projecten en zet zelfs een heuse parfumfabriek op de kaart.

Agneta is dol op haar man. Daar waar nodig cijfert zij zichzelf weg om het voor hem mogelijk te maken te excelleren. Haar kruis is dat zijzelf geen kinderen kan krijgen. Maar hun leven is bijzonder goed gevuld, dus zet zij zich over dat gemis heen. Totdat blijkt dat Jacques er een dubbelleven op na houdt (nee, een spoiler alert is niet nodig; deze informatie staat al op de achterkant van de roman), jarenlang en ook nog eens met drie kinderen als gevolg! Na het overlijden van hun moeder beslist Agneta dat deze kinderen in haar eigen huishouden als eigen kinderen worden opgenomen. De gezondheid van Jacques laat inmiddels al jaren meer dan te wensen over, hetgeen leidt tot een morfineverslaving en regelmatige depressies en inzinkingen.

In onze moderne tijd zou je toch langzaam maar zeker eens vermoeden dat Agneta voor zichzelf kiest en de leiding over haar eigen leven in eigen handen neemt. Maar ja, in die tijd was je als vrouw afhankelijk van jouw man of in ieder geval van de mannen in je directe omgeving. En uit alles blijkt steeds weer dat Agneta op een pragmatische manier met haar stemmingen en emoties omgaat en voortdurend een duidelijke koers voor ogen heeft. Natuurlijk zijn dit alles bij elkaar genoeg elementen om twee levens vol ups and downs te laten zien. En dat doet Van der Mast dan ook.

Heel lang geleden had mijn moeder een aantal boekjes, dagboekjes, van een Utrechtse kruideniersvrouw: Betje Boerhave. De associatie met Agneta kwam omhoog door het milieu van hard werken en idealen. Verder weet ik mij er niet veel meer van te herinneren, behalve dat ik weet dat mijn moeder het wel grappig vond om te lezen en dat ik er steeds maar niet achterkwam of alles verzonnen was of dat mevrouw Boerhave werkelijk had bestaan. Blijkbaar was dat toen al voor mij een issue 🙂 Inmiddels heb ik begrepen dat de boekjes nog steeds te bestellen zijn bij het Museum voor het kruideniersbedrijf te Utrecht.

Ik benijd Agneta zeker niet, maar haar helemaal begrijpen doe ik ook niet. Ik vind het zowel prachtig als verbijsterend hoe zij zich staande weet te houden naast een zo labiele, zichzelf overschattende man. Zij maakt keuzes en kijkt niet terug. Knap, maar gevoelsmatig liggen wij niet altijd op één lijn.

Door de soepele schrijfstijl van Van der Mast vond ik het een prettige leeservaring. Voel jij de “maar” al aankomen? De “maar” blijft mij bij toch zitten in het feit dat dit alles waargebeurd is. Daardoor is het mogelijk dat er foto’s van de familie, van Jacques en Agneta in het boek zijn opgenomen. Dat is nog te verteren, maar ik (als voornamelijk fictielezer) haak af als ik aan het slot nog lees hoe het een aantal personen later in het leven is vergaan. Dat gaat er bij mij moeizaam in. Immers, ik ben gewend om zélf te verzinnen hoe het de personen vergaat. En door mijn levendige fantasie en inlevingsvermogen gaat mij dat vaak goed af en is dat mede bepalend voor het gevoel dat uiteindelijk over een boek blijft hangen. En nu, bij Agneta, word ik daarin verplicht gestuurd, terwijl het ook niet zo is dat het de familie allemaal van een leien dakje gaat. Ik wil eigenlijk helemaal niet weten of het Agnetapark nog bestaat, ik wil niet weten of het ideaal van Jacques en Agneta inmiddels door de tijd is ingehaald en ten onder is gegaan aan economische en maatschappelijke ontwikkelingen.

Ik kan mij echter ook goed voorstellen dat vele lezers juist wel die extra toegevoegde informatie waarderen. En misschien zelf wel nader onderzoek naar fabriek, tuindorp en familie instellen. En dat blijft het leuke van lezen: je mag er elke keer weer zelf een mening over vormen. Ik ben blij dat Jan van der Mast mij weer zo aan het werk heeft gezet.

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Lees je ook nog wat mijn medebloggers schrijven over Agneta? Via deze link kom je op de verzamelpagina. En natuurlijk mag mijn dank jegens Nieuw Amsterdam voor het beschikbaar stellen van een leesexemplaar niet ontbreken. Bij deze!

Afscheid van Iran

Let op: binnenkort verschijnen mijn leeservaringen niet meer hier, maar alleen op http://www.theonlymrsjo.nl

 

De roman De kinderen van de kolonel van de Iraanse schrijver Mahmud Doulatabadi (De Geus) heeft meer dan een jaar bij mij op de stapel nog-te-lezen boeken gelegen. Er zijn in mijn boekenkast boeken die al langer aan het wachten zijn, maar deze lag op de stapel van toezeggingen voor een blogpost. En belofte maakt schuld. Ik heb het boek meerdere keren in mijn handen genomen en er doorheen gebladerd, maar elke keer verzon ik een voor mijzelf zeer acceptabel excuus om toch nog niet in deze roman te beginnen. En waarom? Dat wist ik eigenlijk niet. Het was mijn eigen initiatief om deze roman te willen lezen en er over te schrijven. Ik ben over het algemeen gecharmeerd van de schrijfstijl van auteurs uit het Midden-Oosten (in brede zin) omdat er vaak een bijna sprookjesachtige verteltrant wordt gebruikt, doorspekt met filosofische uitstapjes en mooie, diepgaande overwegingen. Laat ik je dan meteen maar iets verklappen: een simpel verhaaltje is De kinderen van de kolonel zeker niet. Het is een pittig verhaal en hoewel het zeer goed geschreven is, moest ik het echt af en toe even vanwege de inhoud wegleggen. Het was bijna misselijk makend om te lezen over al het leed, martelingen en folteringen, in de wetenschap dat dit niet verzonnen is. Dit gebeurde echt, dit gebeurt her en der op de wereld nog steeds.

De hoofdpersoon is een kolonel die aan de hand van herinneringen en gebeurtenissen op dat moment nadenkt over zijn leven en het leven van zijn kinderen. De setting is Iran eind jaren zeventig, begin jaren tachtig vorige eeuw. Oftewel de periode van de Iraanse revolutie. Een roerige tijd en eigenlijk is de rust ook nu nog steeds niet wedergekeerd. Kort door de bocht: alle kinderen en de kolonel zelf komen om het leven of brengen zichzelf om het leven danwel komen te verkeren in een situatie zonder bewegingsvrijheid. En dat alles is terug te leiden op opvoeding, achtergrond, persoonlijke opvattingen, politieke situatie en de niet te vermijden omwentelingen. Een “vriend” van de familie is lid van de geheime dienst. Hij zegt heel treffend (en handelt daar ook naar) dat een geheime dienst voor elk regime van belang is. Een beetje bijstellen van het een en ander en draaien maar. Voor de familie is deze egocentrische aanpassing een niet te volgen manier van doen.

Door de verhaallijn is het soms lastig volgen over welke periode het gaat. Is dit een herinnering of is er een tegenwoordige activiteit? En wie zijn daarbij betrokken? Er is een (althans in mijn beleving) voortdurende afwisseling in werkelijk aanwezig zijn van personen en de fantasie/waanzin van de kolonel over die aanwezigheid. Ook reeds (zeer lang) overleden personen blijven een rol in het heden opeisen. Daardoor ontstaat er een mistig beeld over waarheid en werkelijkheid. Dit thema, dus de overeenkomsten en verschillen tussen waarheid en werkelijkheid, was ook een mooi element in de stilistisch prachtige roman Als de winter voorbij is van Thomas Verbogt (Nieuw Amsterdam), die ik onlangs heb gelezen.

Stilistisch levert Mahmud Doulatabadi trouwens ook een topprestatie. De afwisseling in perspectief (van de derde persoon naar de eerste persoon en net zo snel weer terug) is zichtbaar in de tekst. Als de ik-persoon aan het woord is, is de tekst cursief gedrukt. De ik-persoon is overwegend de kolonel, maar ook oudste zoon Amir neemt een deel voor zijn rekening. Het geheel wordt gekenmerkt door regen, regen en regen in combinatie met angst, wantrouwen, totale apathie en dreigende krankzinnigheid. De kolonel ziet zijn eigen leven in puinhoop liggen. Hij heeft zelf de hand gehad in het einde van het leven van zijn vrouw en hij ziet de levens van zijn kinderen verwoest worden zonder dat hij de kracht en de intentie heeft om daarop invloed uit te oefenen. Je ziet hem heen en weer schuiven in zijn huis en op weg naar en van de begraafplaats. Je voelt de verlamming die over hem heen komt, ook in relatie tot zijn kinderen. Zijn kinderen hebben ieder een eigen keuze gemaakt ten aanzien van persoonlijke betrokkenheid bij alles wat er op dat moment in Iran gaande is.

Het wereldje van de kolonel wordt steeds kleiner. Hij verzucht dat er een einde komt aan het 6.000 jarige bestaan van Iran, want het zal nooit meer zo worden als het was voor de vorige generaties. Hij maakt zich nog wel druk om het tijdig bevrijden van een kanarie. Deze kanarie heeft dezelfde naam als zijn jongste dochter, Parwane, omdat zij het kleine vogeltje is dat hij had moeten grootbrengen. Dit soort details en de verwevenheid in het totaal maakte De kinderen van de kolonel tot een bijzondere leeservaring. In stilte heb ik zeker genoten van het woordgebruik, de gehanteerde stijlfiguren en de manier waarop de auteur de zinnen aan elkaar heeft geregen.

Tijdens het lezen moest ik regelmatig denken aan de roman Een theelepel aarde en zee van Dina Nayeri (Cargo). Als jij deze roman ook gelezen hebt, snap je meteen waarom. Deze roman vangt namelijk ook aan in de jaren zeventig in Iran. Na het plotselinge verdwijnen van haar moeder en haar tweelingzus moet Sabah zich staande zien te houden in het in rap tempo veranderende Iran. Ik vond het zeer indrukwekkend om op deze manier geconfronteerd te worden met de verbijsterende omwentelingen die destijds plaatsvonden en het volledig ontregeld raken van het “oude” leven.

Het lijkt allemaal een ver-van-mijn-bed-show, maar met alle gebeurtenissen in het hier en nu is het goed om jezelf te beseffen in wat voor een wereld wij leven en welke mogelijkheden wij hebben om daar zelf en met elkaar in goede harmonie invloed op te houden. Daarom vind ik dat De kinderen van de kolonel, ondanks de gruwelijke en naargeestige inhoud, gelezen MOET worden.

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

De kinderen van de kolonel heb ik als leesexemplaar beschikbaar gekregen van uitgeverij De Geus. Groot is mijn dank daarvoor maar met name ook voor het geduld om op deze blogpost te wachten. Een theelepel aarde en zee heb ik in 2013 gelezen uit de collectie van mijn plaatselijke openbare bibliotheek.